Het opstellen en implementeren van een systeem voor selectieve inzameling van vloeibare laboratoriumafvalstoffen

Beschrijving

Voorkomen is beter dan genezen. Als we dit motto doortrekken naar het afvalwaterprobleem van laboratoria komen we uit bij selectieve inzameling. Het idee hierachter is dat je controleert welke vloeibare afvalstoffen worden geproduceerd en vermijdt dat gevaarlijke stoffen in het afvalwater terecht komen. 

Het doel van dergelijk systeem is om chemicaliën, solventen, gebuikte reagentia en vloeibare afvalstromen in te zamelen in aparte fracties en deze daarna op de correcte wijze af te voeren. Onschadelijke vloeistoffen kunnen via de gootsteen weggegoten worden terwijl schadelijke fracties via een erkende instantie opgehaald worden. 

Dit systeem voorkomt een grote chemische vuilvracht in het afvalwater. Er bestaan verschillende gelijkaardige systemen waarbij de indelingen van de fracties vaak afhangt van de verwerkende firma.

Selectieve inzameling laat nog steeds toe dat bepaalde chemicaliën in het afvalwater terecht komen indien hun milieu-impact aanvaardbaar is. De concentratie speelt ook een rol. Een typisch voorbeeld is de titratiereactie van:

NaOH + HCl                →                H₂O + NaCl

Natriumhydroxide en zoutzuur reageren naar het minder schadelijke natriumchloride (keukenzout) en water. Deze oplossing is minder milieuschadelijk en kan dus via de gootsteen weggegoten worden indien de oplossing niet te geconcentreerd is. Het gezond verstand wordt hier gebruikt en zo dienen milieuongevaarlijke stoffen niet op een dure manier afgevoerd te worden.

Selectieve inzamelsystemen kunnen op verschillende manieren opgezet worden. Een veelgebruikte manier is het opstellen van een ‘flow schema’ waarin, via een aantal opeenvolgende vragen, de juiste afvoerwijze wordt gegeven.

Een andere aanpak kan erin bestaan dat er een draaiboek wordt opgesteld voor elke handeling, analyse of reactie die in het lab wordt uigevoerd en waarbij er telkens wordt aangegeven wat er moet gebeuren met de reactieproducten of afval. Dit systeem zal vooral nuttig zijn als er slecht een beperkt aantal handelingen worden uitgevoerd. Een voorbeeld van selectieve inzameling wordt gegeven in onderstaande tekstbox over het PRESTI 5 project.

‘Doorgedreven’ inzameling stelt voorop om alle chemicaliën en reactieoplossingen af te voeren. Uit de bedrijfsbezoeken is gebleken dat in de meeste commerciële labo’s het voorzorgsprincipe wordt toegepast en ELKE vloeistof, ongeacht de concentratie, ingezameld wordt. Zo wordt een eventuele foute beoordeling tegengegaan en wordt de reflex bij het labopersoneel aangeleerd om elke oplossing af te voeren. Elk reagens, solvent of chemische stof wordt na gebruik ingezameld en afgevoerd, waardoor de kans dat er concentratiegrenzen in het afvalwater worden overschreden sterk verkleind wordt. Enkel in het geval van een ongecontroleerde lozing (misverstand, onzorgvuldigheid, ongeval) is er kans op een overschrijding. In sommige gevallen worden ook milieuongevaarlijke oplossingen (tegen een hoge kost) afgevoerd.

Bij onderwijsinstellingen wordt meestal selectieve inzameling toegepast en is uitleg over inzamelsysteem en training in het toepassen van het systeem een onderdeel van het lespakket.

De structurele lozingen blijven wel bestaan. Bedrijven geven aan dat de wasmachine voor het glaswerk hiertoe een grote bijdrage levert.

Toepasbaarheid

Als voorzorgsprincipe is het opstellen en implementeren van een systeem voor selectieve inzameling van vloeibare laboratoriumafvalstoffen algemeen toepasbaar. De mate van flexibiliteit of doorgedrevenheid van het systeem dat wordt toegepast in een labo hangt af van enkele factoren:

• Het gebruik, hoeveelheid en concentratie van gevaarlijke producten;
• De opleiding van het labopersoneel (studenten, professionals);
• Het al dan niet aanwezig zijn van een waterzuivering;
• De (meer)kost voor het afvoeren van bepaalde oplossingen.

Er dient van geval tot geval geëvalueerd te worden welke mate van flexibiliteit gewenst is.

Milieuvoordeel

Beter inzicht en beheersing van de afvalstromen en afvalwater. De kans op verontreiniging van afvalwater daalt sterk door deze maatregels.

Er wordt wel meer afval (vast en vloeibaar) geproduceerd en afgevoerd.

Financiële aspecten

De eventuele kost voor de zuivering van afvalwater kan beperkt worden. Door het inzicht in de afvalstromen en het selectief inzamelen kan de verwerking (van sommige fracties) goedkoper worden. Veel hangt af van het toegepaste systeem en de flexibiliteit ervan.

In de meeste gevallen brengt het inzamelen en afvoeren van de verschillende fracties een significante meerkost met zich mee. De financiële situatie van het labo speelt hierin een rol. Voor commerciële labo’s is doorgedreven selectieve inzameling wel haalbaar, 95% van de commerciële labo’s passen selectieve inzameling reeds toe. Voor labo’s die enkel onderwijs- of onderzoeksactiviteiten uitvoeren is deze maatregel meestal niet haalbaar[1].

Beeldmateriaal