PFAS in omgevingslucht en depositie
Om de aanwezigheid van PFAS in de omgevingslucht te monitoren, worden drie meetmethoden uitgewerkt door het Vlaamse referentielaboratorium van VITO: het meten van PFAS in zwevend stof, het meten van neervallende PFAS in depositiekruiken en het meten van vluchtige PFAS in de omgevingslucht. Peters et al. (2022) onderzochten i) methodes voor de bemonstering en analyse van PFAS in omgevingslucht en in depositie, en ii) concentratie van PFAS omgevingslucht en de hoeveelheid PFAS in depositie.
Het rapport haalt het tijdelijk toetsingskader voor de vier EFSA PFAS-componenten in de omgevingslucht (zie 2.4.2.1) aan: “Een waarde tussen 0,4 en 2,2 ng/m³ voor de som van de 4 EFSA-PFAS-verbindingen (PFNA+PFOA+PFHxS+PFOS) (jaargemiddelde concentratie; chronische blootstelling). Deze waarden kunnen dus als tijdelijk toetsingskader voor de bewoonde zones gebruikt worden.” Verder stelt men: “Men dient ermee rekening te houden dat de volledige ‘ruimte’ om de GAW[1] EFSA te bereiken niet volledig kan toegekend worden aan lucht, vermits mensen ook via voeding blootgesteld worden aan PFAS”. Zoals in 2.4.2.1 gesteld, komen de waarden 0,4 en 2,2 ng/m³ overeen met een allocatie van respectievelijk 20% en 100% voor blootstelling via ademhaling van omgevingslucht. Een allocatie van 20% betekent een aanname dat 80% van de blootstelling op andere manieren gebeurt: via voeding, drinkwater, binnenhuislucht… Het rapport wijst erop dat dit enkel als tijdelijk toetsingskader (enkel in het kader van bijstellingsvoorwaarden voor de exploitatie en werfvergunningen Oosterweel) dient gebruikt te worden, in afwachting van een volwaardige gezondheidskundige advieswaarde voor PFAS in omgevingslucht, volgens de methodiek opgesteld door AZG en VITO. De waarde wordt echter in de praktijk gehanteerd als tijdelijk handelingskader, zie 2.4.2.1.
De metingen uitgevoerd in dit onderzoek hebben een achtergrondconcentratie van slechts 0,001 ng/m³ voor de 4 EFSA-componenten vastgesteld op een achtergrondlocatie te Dessel over een periode van zes maanden (stoffractie). Vergeleken met de tijdelijke toetsingswaarde van 0,4 ng/m³ is dit vrijwel verwaarloosbaar (0,25%). Dit is echter nog te valideren door verdere metingen op andere onverdachte locaties in Vlaanderen. Op specifieke plaatsen kan de concentratie wel hoger liggen, bv. in de nabijheid van belangrijke (industriële) emissiebronnen. Op een locatie in Zwijndrecht wordt 0,103 ng/m³ gerapporteerd voor de 4 EFSA-componenten. In dit onderzoek van Peters et al. (2022) wordt een selectie van 38 PFAS-verbindingen geanalyseerd. Echter, in de omgevingslucht in de omgeving van Zwijndrecht is PFOS de verbinding die in de hoogste concentratie voorkomt (op zwevend stof). PFOS vertegenwoordigt ongeveer 2/3de van de totale PFAS-concentratie (som van alle gemeten PFAS-verbindingen) en doorgaans 80-90% van de som van de EFSA-PFAS. De op één na belangrijkste PFAS is PFOA (7,7%). Een heel aantal andere PFAS komen in minder mate voor.
De voor het rapport gebruikte methode omvat zowel deeltjesgebonden (filter) als (semi-) gasvormige (PUF) PFAS componenten. Enkel de meest vluchtige (<C4) moeten via een andere methode (cannister) bemonsterd worden. Het rapport stelt dat het wenselijk zou zijn om verder in te zetten op de gezondheidskundige vertaling van PFAS-concentraties en deposities, bv. door de ontwikkeling van toetsingskaders.