Voornaamste PFAS gebruik in de productieprocessen van eindtoepassingen

Galvanisatie (verchromen)

Proces en veel gebruikte/voorkomende PFAS

Bij galvanisatie werd PFOS vooral gebruikt als nevelonderdrukker bij het verchromen. Bij dit proces kan schadelijk chroom(VI) vrijkomen door nevelvorming afkomstig van de chroombaden. Om de werknemers te beschermen, werd PFOS toegevoegd om de nevelvorming te onderdrukken en vervolgens de emissies van chroom(VI)te vermijden. In theorie is het gebruik van PFOS enkel nog toegestaan voor niet-decoratieve hardverchroming met chroom(VI) indien men beschikt over een autorisatie, eventueel via de leverancier. In Vlaanderen wordt echter geen PFOS meer gebruikt bij hardverchroming, waarbij het gebruik van chroom(VI) nog slechts bij enkele bedrijven in Vlaanderen voorkomt. Echter kunnen er nog resten PFOS in de procesbaden aanwezig zijn. Sommige chroombaden worden namelijk nooit vervangen (Input leden BC, 2022). Momenteel wordt in de EU en in Vlaanderen de PFAS 6:2 FTS als belangrijkste alternatief voor PFOS als nevelonderdrukker toegepast. Alternatieven voor PFOS werken minder goed, waardoor grotere hoeveelheden/concentraties nodig zijn voor eenzelfde effectiviteit (Poulsen et al., 2020). De leverancier benadrukt dat op basis van hun studies over de stabiliteit van hun nevelonderdrukker in de oxidatieve chroombaden geen afbraak van het gebruikte product optreedt. Echter worden bij het gebruik van 6:2 FTS vaak andere kortere keten PFAS teruggevonden in de chroombaden en het spoelwater.

Emissiepunten lucht

Door het elektrolytisch proces worden er gasbelletjes gevormd in het chroombad waardoor deze kunnen zorgen voor de vorming van nevel. De temperatuur van het bad is typisch ook licht verhoogd op 40-50°C. Ondanks het gebruik van een nevelonderdrukker, bevestigt de leverancier ervan dat er nog een minimale mistvorming met de emissie van chroom(VI) kan optreden. De baden zijn daardoor vaak uitgerust met een afzuiging met eventueel een nabehandeling (voor zeswaardig chroom). Afhankelijk van de aard van de PFAS in het chroombad kunnen in meer of mindere mate PFAS emissies via meesleep door deze nevel/aerosolen, en waarschijnlijk beperktere mate via vervluchtiging, optreden.

Mogelijke fluorvrije alternatieven

Fluor-vrije alternatieven (zowel chemische stoffen als technologie) zijn beschikbaar en reeds in gebruik (o.a. voor decoratieve en niet-decoratieve hardverchroming toepassingen). Dit heeft echter invloed op de effectiviteit, kwaliteit en bijkomende risico’s. Een leverancier van nevelonderdrukkers geeft aan dat er lopend onderzoek is naar fluor-vrije alternatieven voor niet-decoratieve hardverchroming. Er zijn alternatieven ontwikkeld waarbij de nevel gevangen wordt onder een gevormde schuimlaag, maar deze stoffen waren niet stabiel genoeg om op lange termijn toegepast te worden in chroombaden. Het gebruik van deze producten leidt tot een nood aan heel regelmatig doseren en zorgt uiteindelijk voor verlies van performantie van de coating door de vorming van afbraakproducten. Een andere leverancier bevestigt dat er sinds eind 2021 een PFAS-vrij alternatief op de markt is gebracht voor mistonderdrukkers voor hardverchroming (Leveranciersinformatie, 2022). Bijkomend onderzoek is noodzakelijk om de effectiviteit van dit alternatief in de praktijk te bepalen.

Oppervlaktebehandeling van textiel, kleding, leder en tapijt

Proces en veel gebruikte/voorkomende PFAS

Het grootste gerapporteerde gebruik van stoffen in de textiel sector zijn fluorpolymeren (voornamelijk PTFE), maar ook niet-polymeer PFAS en side-chain fluorinated polymers (polymeren met gefluoreerde zijketen). Kledij met waterafstotende coatings, zoals Gore-tex®,bestaat bijvoorbeeld uit:

1. Een ademende laag die PTFE polymeer bevat. Ondanks dat PTFE als inert beschouwd wordt, is de vrijstelling van PTFE monomeren tijdens productie (en door slijtage en tijdens de afvalverwerking)  niet  uitgesloten;
2. Een laag met polymeren met fluorhoudende zijketens als beschermende buitenlaag. Deze zijketens kunnen tijdens het dragen, slijtage en wassen  als niet-polymeer PFAS worden vrijgesteld.

In het verleden gebruikte de lederindustrie voor de impregnatie EtFOSE polymeren (tot 15% van de massa) waarin PFOS (tot 2% van de massa) kon voorkomen als verontreiniging. Meer recent worden kortere keten (C4) alternatieven gebruikt zoals PFBS-gerelateerdepolymeren (Hofman et al., 2022). In het verleden werd voor geperfluorineerde moleculen met een ketenlengte van 8 koolstoffen of langer vaak gesproken over perfluortensiden in deze sector, bijvoorbeeld in de BBT-studie voor de textielindustrie - Beperking van emissies van een aantal micropolluenten via het afvalwater (Derden et al., 2013).

In Vlaanderen werden vroeger spraytechnieken toegepast, voornamelijk bij tapijtbehandeling. Het is niet duidelijk in hoeverre dit nog het geval is, en of hierbij PFAS gebruikt worden. Navraag bij de Vlaamse sector leert dat bij minstens één bedrijf een C6 PFAS wordt toegepast via een schuimapplicatie in de ververij (exacte component niet gekend, niet medegedeeld door leverancier). Vermoedelijk gaat het om een precursor van PFAA’s, omdat het bedrijf in de emissies voornamelijk pentaangebaseerde, dus C5 PFAS verwacht). Van andere via spray of schuimapplicatie toegepaste producten voor het afstoten van water-, vuil en vet is het niet geweten of er PFAS in voorkomen, enkel dat ze vrij zijn van PFOS. Deze processen vinden plaats in gesloten apparatuur.

De meeste behandeling van textiel met PFAS-houdende producten gebeurde en gebeurt in Vlaanderen echter door onderdompeling of door aanbrengen met rollen. Het aanbrengen gebeurt typisch in open baden (foulard) waarna het textiel doorgaans eerst mechanisch geperst wordt met opvang van product, en vervolgens gedroogd bij temperaturen van 80-180°C. Dit was bijvoorbeeld bij tapijten, nabehandeling van stukverf, of coaten van textiel voor matrassen (Derden et al., 2013). Het is niet steeds duidelijk in welke mate hierbij vandaag nog PFAS-houdende producten worden gebruikt, maar dit is vermoedelijk eerder beperkt, in het bijzonder bij kledij en tapijten, aangezien een aanzienlijk aantal bedrijven, zowel textielbedrijven als hun klanten, werken binnen eisen en beperkingen van marktlabels (OEKO-TEX, GUT, …). OEKO-TEX klasse 1, bijvoorbeeld verplicht voor doeken voor baby’s, is verplicht PFAS-vrij. Verder komen een aantal PFAS voor op MRSL (Manufacturing Restricted Substances List). C6 en C4 PFAS worden echter nog door een aantal bedrijven gebruikt, onder meer voor productie van technisch textiel, beschermkledij, filters, enz. Bevraging bij de Vlaamse sector leert dat C4 in mindere mate wordt gebruikt wegens gebrekkige performantie, en resterende toepassingen vooral C6 PFAS gebruiken, onder meer in de vorm van fluorcarbon-emulsies die gefluoreerde acrylaatverbindingen (fluoracrylaat copolymeren) bevatten, bijvoorbeeld voor automobielstoffen, militaire toepassingen, beschermkledij voor brandweer, politie, piloten enz., werkkledij (o.a. EN471), medische toepassingen, doeken voor waszakken en pilootjassen en andere specifieke ontwikkelingen die technisch textiel vereisen. Wat betreft de filterdoeken die gebruikt worden als mitigerende maatregel voor diverse toepassingen en stoffen, niet enkel voor PFAS emissies, is één van de veelgebruikte basismaterialen PTFE, een PFAS polymeer (zie ook informatie in het REACH restrictievoorstel 2.4.3.3). Het is echter niet duidelijk of dit in Vlaanderen plaatsvindt. Verder worden ook fluorpolymeren voor automobielstoffen toegepast. C8 PFAS wordt enkel nog gebruikt voor enkele speciale toepassingen waarvoor nog toegestaan (bv. militaire toepassingen). Vanaf juni 2023 mag dit niet meer gebruikt worden, zo blijkt uit de bevraging. Er is verder geen informatie over huidig gebruik van niet-polymere PFAS met ketenlengte C8 of langer, dus vermoedelijk is overig gebruik ervan in Vlaanderen onbestaande of zeer uitzonderlijk.

Uit de bevraging blijkt een duidelijke uitfasering waar alternatieven beschikbaar zijn, zie ook hieronder. Verder besteedt minstens één bedrijf aandacht aan het “zo licht mogelijk” kiezen van het recept waar het gebruik van PFAS niet vermeden kan worden.

Emissiepunten lucht

De bevraging bij de Vlaamse bedrijven maakt duidelijk dat de meeste toepassingen met dompelbaden (foulardbaden) open apparatuur zijn, waarbij, afhankelijk van de vluchtigheid van de PFAS-verbinding en de mogelijkheid tot vorming van aerosolen, diffuse emissies kunnen plaatsvinden. Het droogproces dat erop volgt in een gesloten droogoven bij verhoogde temperaturen van 80°C-180°C kan leiden tot geleide emissies van PFAS-verbindingen die bij omgevingstemperatuur maar beperkt vluchtig zijn. Fluorpolymeren worden geacht stabiel en niet-vluchtig te zijn bij deze verhoogde temperaturen, polymeren met etherverbindingen en met gefluoreerde zijketens zouden echter verder onderzocht moeten worden. Voor het behandelen van tapijt wordt een sprayapplicatie in gesloten apparatuur toegepast, waarbij geleide emissies mogelijk zijn, maar het is momenteel niet duidelijk of hierbij PFAS-bevattende producten worden gebruikt.

Voor textiel, tapijt en leder wordt ingeschat dat de voornaamste PFAS emissies plaatsvinden tijdens productie en gebruik (Pancras, 2021). Diffuse emissies van PFAS uit water- en vuilafstotende coatings in textiel, tapijt en leder zijn mogelijk (UNEP-POPs, 2017), alsook emissies door vervluchtiging of aerosolen uit afvalwater(zuivering).

Mogelijke fluorvrije alternatieven (Lassen et al., 2015)

1. Mogelijk voor water- en vuil afstotende eigenschappen (o.a. paraffine, dendrimeren, polysiloxanen, gemodificeerde melamine harsen of polyurethanen)
2. Momenteel geen alternatieven voor olieafstotende eigenschappen en textiel dat meerdere functies biedt of aan bepaalde technische normen voor bescherming moet voldoen (technisch textiel, bv brandweer- en legerkledij). Wel mogelijk om de hoeveelheid te reduceren door toevoeging van "extenders" (gebaseerd op bijvoorbeeld hypervertakte en radiaal vertakte polyurethanen)

In de bevraging geven Vlaamse bedrijven problemen aan bij het gebruik van fluorvrije alternatieven, waaronder:

• Qua proces:

“- Deze producten geven veel sneller problemen qua aanlading en bijhorende bevuiling op ons weefsel. Hierdoor is er vaker weefsel dat afgekeurd wordt door vlekken en voor verlies zorgt.

Tevens moeten we het weefsel voor behandeling vaak een extra spoelbeurt geven.

- De opbrengst van fluorvrije producten is vaak onegaler op het weefsel, waardoor het eindaspect minder mooi is.

- In combinatie met coaten of lamineren, zorgen fluorvrije producten voor een hoger risico op delaminatie.”

• Qua weefsels:

“- Geen olie-afstoting mogelijk.

- Geen chemische afstoting mogelijk.

- De initiële waterafstoting is bij sommige weefsels beduidend lager.

- Na wassen is de waterafstoting beduidend lager, waardoor herimpregnatie noodzakelijk is.

- De touché van het weefsel is harder.

- De brandwerendheid van het weefsel wordt verminderd.”

Wasserij en droogkuis van industriële kledij

Proces en veel gebruikte/voorkomende PFAS

Er worden geen PFAS gebruikt bij het reinigen van kledij, maar de PFAS aanwezig in coatings op het textiel kunnen vrijkomen bij reiniging. Daarnaast is uit ervaringen bij textielbedrijven soms gebleken  dat PFAS-verbindingen uit gebruikte vezels, dus niet enkel uit textielcoatings, kunnen vrijkomen (Input leden BC, 2022). Sommige wasserijen bieden ook diensten aan waarbij de technisch beschermende coating (vet- en zuurbestendig) opnieuw aangebracht word op technisch textiel, waarbij producten met PFAS gebruikt worden. In Vlaanderen zijn er wasserijen waarbij PFAS-emissies op deze manier vrijkomen. (Input leden BC, 2022)

Emissiepunten lucht

Emissies van bv. fluortelomeren (C6) naar afvalwater zijn mogelijk. Er zijn gevallen gekend waarin deze in een (biologische) waterzuivering door biotransformatie worden omgezet tot PFAA’s, soms in aanzienlijke concentraties. Mogelijks is er ook sprake van diffuse emissies naar lucht uit de waterzuivering (zie ook 3.2.3.2) of afkomstig van sprays of eventuele behandelingsbaden voor aanbrengen van beschermende coatings, op analoge wijze als voor de (oorspronkelijke) behandeling van het textiel, zie vorige subtitel ‘oppervlaktebehandeling van textiel, kleding, leder en tapijt’. Fluortelomeren en korte keten PFAS zijn immers relatief vluchtiger dan lange(re) keten PFAA’s, zie 3.1.

Mogelijke fluorvrije alternatieven

Zie ‘oppervlaktebehandeling van textiel, kleding, leder en tapijt’

Oppervlaktebehandeling van papier, verpakkingsmateriaal en geprinte zaken en het recycleren ervan

Veel gebruikte/voorkomende PFAS

De meerderheid van de gebruikte componenten zijn fluorgebaseerde surfactanten, waarvan de meeste als zuivere telomeren voorkomen of als telemoren in de zijketens van polymeren.

1. Telomeer sulfonamides zoals perfluoroctyl sulfonamide;
2. Sulfonzuren zoals perfluorbutaansulfonzuur;
3. Fluortelomeeralcoholen (fosfaatdiesters, diPAP’s) zoals (8:2 FTOH) difosfaat;
4. Perfluoralkylfosfonzuren (PFPA’s);
5. Propion/butaandion/heptaanzuur esters en als zijketens van een polymeer;
6. Polyacrylaten met pergefluoreerde zijketens;
7. Fluorsiliconen/siloxanen.

Deze componenten werden en worden voornamelijk gebruikt in het veredelen (vuil- en vetafstotend maken) van papier. Er is geen kennis dat dit in Vlaanderen nu nog gebeurt, in het verleden werd het wel gedaan bij minstens één fabrikant. Papierverwerkers in Vlaanderen kopen veredeld papier aan in het buitenland. (Input leden BC, 2022)

Via inzameling en recyclage van oud papier en karton kunnen PFAS-houdende materialen als niet-intentionele verontreiniging bij producenten van pulp, papier en karton terechtkomen, en dus leiden tot mogelijke emissies, ook in Vlaanderen. Er is geen informatie gevonden over hoeveelheden of concentraties die via recyclage bij de producenten terechtkomen. Er is geen scheidingstechniek beschikbaar op industriële schaal voor deze PFAS-houdende materialen.

Emissiepunten lucht

Emissies naar water en lucht bij papierrecyclage zijn niet uitgesloten. Geen informatie over mogelijke concentraties bij luchtemissies. Er zijn verschillende opwarm- en droogstappen in het proces voor papierproductie, waarbij luchtemissies kunnen vrijkomen. Ook door gebruik van verontreinigd grond- of oppervlaktewater zijn, net zoals bij vele andere sectoren en activiteiten, luchtemissies mogelijk, zie ook 3.2.4.

Mogelijke fluorvrije alternatieven

Mogelijke alternatieven in de waardeketen:

1. Natuurlijk vetbestendig papier
2. Klei coatings
3. Siliconen
4. Biopolymeren
5. Synthetisch plastic
6. Waxen

Verdere informatie kan gevonden worden in het OESO rapport PFASs and Alternatives in Food Packaging (Paper and Paperboard) Report on the Commercial Availability and Current Uses (OECD, 2020).

Elektronische industrie

Proces en veel gebruikte/voorkomende PFAS

PFAS worden gebruikt in zowel elektronische producten als componenten zelf om hun functionaliteit te verbeteren, evenals in het productieproces van die producten of componenten. Een grote verscheidenheid aan PFAS (niet-polymeer PFAS, fluorpolymeren en gefluoreerde zijketenpolymeren) wordt gebruikt in elektronica. Bijvoorbeeld in de productie van microelectronica (bv. halfgeleiders en chips) worden lichtgevoelige componenten gekend als PAG’s (photoacid generators) gebruikt in gespecialiseerde coatings/solventen (Sun et al., 2012), ook bij minstens één bedrijf in Vlaanderen. Deze PAG’s kunnen uiteenlopende componenten (veelal ionische verbindingen) zijn, afhankelijk van de gewenste fysische en chemische eigenschappen, en kunnen uiteenlopende PFAS, van C4 PFAA’s tot al dan niet-aromatische PFAS met hoog moleculair gewicht bevatten. Enkele voorbeelden zijn

-              Bis(4-tert-butylphenyl)iodonium perfluoro-1-butanesulfonate, CAS 194999-85-4

-              Triphenylsulfonium perfluoro-1-butanesufonate, CAS 144317-44-2

-              Triphenylsulfonium triflate, CAS 66003-78-9

Nieuwere generatie PAG’s zijn vaak iets complexer, zowel het gedeelte dat bij uiteenvallen het kation vormt als het gedeelte dat het anion vormt. Er is online informatie over beschikbare photoacid generators, bijvoorbeeld via de website van leveranciers (bv. Sigma-Aldrich). Ook in andere toepassingen in de halfgeleiderindustrie zoals surfactantia, koelvloeistof (warmte-overdrachtsvloeistof)l, etsoplossingen/etsgassen (zoals C₄F₈, CH₂F₂ en CHF₃), resisten en antireflectieve coatings.

Door hun diëlektrische en brandvertragende eigenschappen kunnen PFAS gebruikt zijn in, of als coating op, printplaten en als diëlektrische vloeistof. In condensatoren kunnen fluorpolymeren gebruikt zijn. PVDF is gebruikt als piëzo-elektrisch materiaal in akoestische apparatuur. LCD-schermen (Liquid Crystal Display) kunnen gefluoreerde componenten bevatten als onderdeel van de kristalstructuur. Er is een grote diversiteit aan kabels en geleiders met PTFE of een ander fluorpolymeer. Bepaalde hoge-efficiëntie brandstofcellen bevatten perfluorvinylether-PTFE copolymeren als membraan, en fluorpolymeren worden gebruikt voor afdichtingen. Batterijen kunnen ook PFAS bevatten, zoals PVDF in lithium-ion batterijen, of diverse fluorpolymeren als het elektrolyt als vervanging voor hexafluorfosfaat. PFAS-houdende coatings zijn verder gebruikt in verschillende elektronische apparatuur, waaronder zonnepanelen, beeldschermen, luidsprekers, aanraakschermen en plasma nano-coatings.. Sommige solventen en reinigingsmiddelen in de sector bevatten perfluorkoolwaterstoffen. PFAS kunnen ook gebruikt worden in testprocessen van elektronica. Meer informatie is te vinden in ‘Check your tech’, opgemaakt door WSP voor ChemSec (Lay et al., 2023).

Emissiepunten lucht

Er is weinig informatie bekend over emissies naar lucht. De toepassing van PAG’s vindt plaats in gesloten apparatuur in cleanrooms, om contaminatie van buitenaf aan gevoelige componenten te vermijden. Vermoedelijk zijn de emissies naar de lucht beperkt, maar verder onderzoek is aangewezen om na te gaan in welke mate PFAS componenten zich verdelen tussen afvalwater en luchtemissies. Etsgassen worden wegens hun vluchtig karakter gezien als mogelijke bron van luchtemissies van F-gassen. Voor de emissiepunten van deze zure dampen en gassen worden in een Vlaams halfgeleiderbedrijf natte scrubers gebruikt en voor de procestoestellen die gebruik maken van etsgassen worden point-of use abatement systemen (gasbehandelaars) gebruikt om de etsgassen zoveel mogelijk uit de emissiestromen te verwijderen. Een ander Vlaams halfgeleiderbedrijf stelt dat het voor haar productie geen grondstoffen gebruikt die PFAS bevatten, maar er wel onderdelen van toestellen zijn die PFAS (bv. tefloncoating) bevatten. Het bedrijf stoot wel F-gassen zoals CF₄, C₂F₆, C₄F₈, CHF₃ en CH₃F uit, dus vermoedelijk werd het begrip PFAS beperkter geïnterpreteerd dan in deze BBT-studie. Voor de F-gassen beperkt het bedrijf de emissies door de “combinatie verbranden en wassen met loog” en de “combinatie plasmatoestel/absorptiekolom”. (navraag Vlaamse bedrijven, 2023)

Mogelijke fluorvrije alternatieven

Er zijn enkele alternatieven mogelijk voor deze industrie, waaronder bv. EPDM en siliconenrubbers als alternatief voor fluorelastomeren bij afdichtingen en siliconenmaterialen als alternatief voor draadisolatie. Er zijn geen fluorvrije alternatieven gekend voor gespecialiseerde coatings (PAG’s) voor productie van halfgeleiders en chips. Deze producten worden ingezet in een context met extreem kleine technische foutenmarges, wat het toepassen van alternatieven uitdagender maakt. Voor printplaten zijn er mogelijke alternatieven, maar hierbij is herontwerp van onderdelen noodzakelijk, waardoor substitutie voor reserve-onderdelen moeilijk is. Voor condensatoren zijn verschillende alternatieve polymeren mogelijk. Voor lithium-on batterijen en hoge-efficiëntie brandstofcellen zijn alternatieven onvoldoende ontwikkeld. Voor verschillende coatings zijn alternatieven beschikbaar, maar deze zouden onvoldoende zijn voor bv. aanraakschermen. Voor verschillende solventen zijn alternatieven beschikbaar.

Coatings en gespecialiseerde chemicaliën

Proces en veel gebruikte/voorkomende PFAS

PFAS werden/worden toegepast in (productie van) coatings (inkten, verven, vernissen…). Er is beperkte kennis dat PFAS worden gebruikt bij formulatie door producenten in Vlaanderen, en dit is vermoedelijk enkel bij een beperkt aantal bedrijven en producten.  Er worden in Vlaanderen verschillende PFAS-houdende coatings geformuleerd en geproduceerd op basis van fluorpolymeren voor onder andere de productie van coatings voor kookgerei, bakplaten, auto-onderdelen en voor medische en farmaceutische toepassingen. Over de industriële toepassing van deze coatings door Vlaamse bedrijven is slechts weinig informatie beschikbaar. Er is ook minstens één bedrijf in Vlaanderen dat mengsels met PAG’s formuleert (zie ‘elektronische industrie’) in cleanrooms in gesloten apparatuur onder een stikstofatmosfeer. De producten kunnen een grote verscheidenheid aan PFAS bevatten, afhankelijk van de gewenste eigenschappen. Dit kunnen o.a. ionische verbindingen met de PFAS component als anion zijn, of polymeren zijn. De hoeveelheden en concentraties zijn klein, van <0,001% surfactant tot enkele % in het product.

Emissiepunten lucht

Emissies bij het mengen/formuleren van coatings en gespecialiseerde chemicaliën zijn vermoedelijk heel beperkt, maar er is slechts weinig over geweten.

De productie (formulatie) van gespecialiseerde coatings/chemicaliën kan gebeuren in atmosferische ketels. In een bepaald bedrijf werd de productiehal (waar de beperkte emissies van de atmosferische ketels uitkomen) uitgerust met een ventilatiesysteem die eventuele gevaarlijke stoffen (poeders zoals pigmenten, of solventdampen), die bij het laadproces vrijkomen, onmiddellijk evacueert naar de buitenlucht. Dit ventilatiesysteem is voorzien van een stoffilter.

De productie van bepaalde types solventgebaseerde producten die PFAS bevatten, bv. voor productie van elektronica, vindt plaats in gesloten apparatuur onder een stikstofatmosfeer in een cleanroom (klasse 100). Het bedrijf schat in dat er minimale emissies mogelijk zijn, eventueel op het moment dat de apparatuur wordt bijgeladen. Er is ruimte-afzuiging aanwezig, die over een actief koolfilter geleid wordt met het oog op eventuele solventemissies. Er worden geen detecteerbare hoeveelheden solvent aangetroffen in de emissies.

Mogelijke fluorvrije alternatieven

Er zijn potentiële fluorvrije alternatieven voor diverse coatings, maar mogelijk niet voor alle toepassingen, zoals in de medische sector of voertuigsector, en de productie van elektronica.

Cosmetica

Proces en veel gebruikte/voorkomende PFAS

PFAS werden/worden toegepast voor het waterafstotend maken van crèmes (bv. huidcrèmes of zonnebrandcrème), in sprays, en als oplos- of bewaarmiddel. Er is geen kennis dat er op dit moment PFAS worden gebruikt bij formulatie van cosmetica door producenten in Vlaanderen.

Emissiepunten lucht

Geen gekende emissiepunten bij productiebedrijven in Vlaanderen.

Mogelijke fluorvrije alternatieven

Niet specifiek onderzocht voor de BBT-studie, maar vermoedelijk zijn er fluorvrije alternatieven voor alle cosmetica.