(Specifieke) afvalwater(fracties) opvangen en behandelen via biologische zuivering

Beschrijving

Om verontreiniging van waterige stromen te voorkomen dient de focus vooreerst te liggen op de preventieve en procesgeïntegreerde maatregelen. Echter in bepaalde gevallen kan een biologische zuivering zinvol/nodig zijn om de impact op het milieu afdoende te beperken, bv. verdere behandeling van de verdunde fractie verontreinigd run-off water van de kuilplaat of erf/bedrijfsterrein bij te hoge vuilvracht.

Deze techniek kan enerzijds ingezet worden met het oog op hergebruik en kan van toepassing zijn op:

• Spoelwater van melkinstallatie of melkrobot en melkkoeltank
• Verdunde fractie verontreinigd run-off water kuilplaat 
• Verdunde fractie verontreinigd run-off water erf/bedrijfsterrein
• Reinigingswater machines en materialen (indien niet met mest vervuild) 

Anderzijds kan deze techniek ook ingezet worden met het oog op lozing in oppervlaktewater, indien vervuiling met mestdeeltjes voorkomen wordt en na afdoende biologische zuivering om te voldoen aan de geldende lozingsvoorwaarden.

Indien er in de praktijk voor gekozen wordt om te investeren in een biologische zuivering, dan dient in functie van de specifieke bedrijfssituatie bekeken te worden welke stromen effectief mee behandeld kunnen worden om de techniek maximaal te laten renderen (aanvullend bij bovenstaande lijst, bv. ook first flush verontreinigd run-off water kuilplaat en erf/bedrijfsterrein, en reinigingswater van de melkput, melkstand, melkhuisje), rekening houdend met o.a. de uitvoeringsvorm en de dimensie van de afvalwaterzuiveringsinstallatie. Deze stromen mogen in geen geval met mest bevuild zijn.

Voor een beschrijving en meer details over biologische zuiveringstechnieken en mogelijke uitvoeringsvormen in de landbouwbedrijven, zie Technische fiche 6 in Bijlage 2.

Technische haalbaarheid

De keuze van de afvalwaterzuiveringstechniek(en) is zeer bedrijfsspecifiek en is afhankelijk van o.a. beschikbare ruimte, capaciteit, gewenste zuivering en kostprijs.

Het actief slibsysteem is een compactsysteem voor de biologische zuivering van bedrijfsafvalwater. Andere toepasbare technieken zijn bv. aërobe biofilter (oxidatiebed, lavafilter), ondergedompelde beluchte filter en biorotor. Qua plantensysteem wordt het percolatierietveld courant toegepast. Daarnaast zijn vloeirietvelden en wortelzonerietvelden toepasbaar, zij het eerder als nazuiveringsstap. In de praktijk worden biologische systemen ook met elkaar gecombineerd, bv. actief slibsysteem in combinatie met een percolatierietveld (nuttig in geval van waterhergebruik) en een vloeirietveld in combinatie met een aërobe biofilter (bv. lavafilter) en een percolatierietveld.

Er dienen echter een aantal voorwaarden in acht genomen te worden voor de goede werking van kleinschalige biologische afvalwaterzuiveringssystemen. Vooreerst moet het systeem voldoende robuust ontworpen zijn, bv. voldoende groot gedimensioneerd en voorzien van voldoende/gerichte beluchting. Ook de uitvoering moet correct zijn, bv. plastic onderaan voorzien. Een (percoloatie)rietveld moet jaarlijks onderhouden worden om de goede werking ervan te garanderen, o.a. maaien/snoeien van het riet (jong riet heeft een hogere verwijderingsefficiëntie), doorspoelen van het verdeelsysteem, ruimen van het slib uit de voorbezinktank en ledigen van de septische put. Een (percolatie)rietveld moet regelmatig gecontroleerd en opgevolgd worden, bv. goede werking van de pompen, wieden van het onkruid, (visuele) controle van het effluent (kleur en geur). Daarnaast dient de werking van het systeem indien nodig bijgestuurd te worden, bv. op basis van metingen.

Broos (2011) geeft aan dat eenvoudige zuiveringsvoorzieningen (bv. bezinksloten, cascadegreppels, helofytenfilters en agrowadi’s) voor erfsappen niet onder alle omstandigheden voldoende zuiveren. Perssappen, percolaatwater en de wisselende omstandigheden op het erf kunnen een nadelige invloed hebben op de goede werking van zuiveringsvoorzieningen met een grillig patroon in de zuiverende werking als gevolg. Vermits het gaat om een biologisch systeem dat een zekere tijd nodig heeft om zich in evenwicht te stellen en onderhevig is aan schommelingen, dient piekbelasting voorkomen te worden. Dit kan o.a. door het afkoppelen van hoog belaste of sterk variërende stromen. Ook door het toepassen van een melkrobot (continue proces t.o.v. het traditioneel melken waarbij de dieren 2x per dag gemolken worden) is de hoeveelheid en samenstelling van het reinigings- en spoelwater verdeeld over 24u en worden pieken van het afvalwater vermeden.

Er wordt aangenomen dat het biologisch behandelen van de in deze paragraaf besproken afvalwater(fracties) technisch haalbaar is voor alle landbouwbedrijven en covergistingsinstallaties mits het in acht nemen van de hogervermelde randvoorwaarden. In elk geval dient bij het lozen van bedrijfsafvalwater voldaan te zijn aan de geldende lozingsvoorwaarden. De concrete implementatie is afhankelijke van de bedrijfsspecifieke situatie.

Milieu-impact

Door het afvalwater biologisch te zuiveren, wordt de hoeveelheid onzuiverheden die in het milieu (bodem, grond- en/of oppervlaktewater) terecht komt beperkt. Bij het inzetten van (gezuiverd) afvalwater in het productieproces kan bespaard worden op het waterverbruik. Het zuiveren van afvalwater vereist mogelijk hulpstoffen (chemicaliën) en energie. Door het maaien/snoeien van riet ontstaat een organische afvalstroom (met afzet/valorisatie elders in de keten). Verder kan er afval (slib van de afvalwaterzuivering) ontstaan (met afzet of behandeling) elders in de keten. Het gebruik van deze stromen als irrigatiewater kadert in het ketendenken en circulariteitsprincipe, waarbij ernaar gestreefd wordt om zoveel mogelijk stromen nuttig in te zetten en deze zo weinig mogelijk te lozen.

Economische haalbaarheid

De kostprijs van een biologische zuivering varieert sterk naargelang o.a. het type, de uitvoeringsvorm en de grootte van het systeem alsook de te behandelen debieten en afvalwaterstromen.

Kostprijzen van enkele cases zijn terug te vinden in Technische fiche 6 in Bijlage 2.

Bepaalde afvalwaterzuiveringstechnieken (o.a. rietveld) komen in aanmerking voor VLIF-steun. Meer informatie hierover is terug te vinden via VLIF-investeringssteun voor land- en tuinbouwers (laatst geraadpleegd dd. 02/12/21).

Referenties

• Bio Armor, persoonlijke communicatie, Marleen Vande Woestyne, 2021
• Broos Water, 2011
• CVBB, 2016
• CVBB, 2018
• Demoware, 2014
• Departement Landbouw & Visserij, 2018a
• Departement Landbouw & Visserij, 2018b
• Departement Landbouw & Visserij, 2020a
• Derden & Dijkmans, 2020
• Derden et al., 2006
• Inagro, 2021
• Input leden BC, 2021 & 2022
• Interactief waterbeheer, 2018
• Leveranciersgegevens
• Provincie Oost-Vlaanderen - Landbouw en water, n.d.
• Van Hautte, E., 2015
• VCM & Inagro, 2020
• Van Houtte, E. et al., 2012
• VCM, 2020
• Van Houtte, IWVA/Aquaduin, persoonlijke communicatie, 2021 & 2022
• VILT, 2015
• VMM, 2016
• VLAKWA, 2021 (project FRESH4Cs)
• WASS - Waterzuiveringsselectiesysteem (EMIS-website)
• Willow Systems, 2010