Globale milieu-impact
In de afgelopen jaren zijn internationale inspanningen geleverd om een lijst van duurzame ontwikkelingsdoelen op te stellen waarbij ook industrieën en infrastructuren betrokken zijn. Het doel is een efficiënter gebruik van hulpbronnen en een grotere acceptatie van schone en milieuvriendelijke technologieën te bevorderen, met als uiteindelijk doel een duurzamere toekomst. Bestratingsingenieurs hebben het idee van duurzame infrastructuren nagestreefd door enerzijds innovatieve asfaltmaterialen toe te passen die bestaan uit afval in plaats van natuurlijke bronnen, en anderzijds door gebruik te maken van alternatieve productietechnologieën. Deze zijn voornamelijk gericht op het verminderen van de asfaltmengsel productietemperatuur van 170-180° C tot 50-60° C, wat energie en fossiele brandstoffen bespaart en de levensduur van wegverhardingen verlengt. (Oreto, et al., 2021)
Levenscyclusanalyses (LCA) worden steeds populairder naarmate vervuiling een grotere zorg voor het publiek wordt en ook de indirecte impact over de hele keten aan belang wint. LCA-onderzoeken analyseren de effecten die een product heeft op verschillende aspecten van het milieu, vanaf het moment dat het wordt geproduceerd tot aan het einde van zijn levensduur. Deze benadering wordt de 'cradle to grave'-aanpak genoemd. Dit aspect van LCA is belangrijk omdat het niet alleen kijkt naar de effecten die worden gegenereerd om een product te produceren, maar ook rekening houdt met het gebruik en de manier waarop het product aan het einde van zijn levensduur wordt ontdaan.
In 2017 werd in Nederland het ‘Asfalt-Impuls’ programma geïnitieerd met verschillende projecten, waaronder het project ‘aantoonbaar duurzaam asfalt’. Zowel opdrachtnemers als opdrachtgevers hebben er baat bij om duurzaam asfalt, dwz CO2-arm (of -vrij) en circulair asfalt, toe te passen. Echter, er liggen verschillende uitdagingen op de weg die het moeilijk maken om duurzaam asfalt op een verantwoorde manier te kunnen inkopen, en in het bijzonder het op uniforme wijze aantonen welke reducties worden behaald met de innovaties van marktpartijen.
In het kader van dit programma hebben TNO (Nederlandse Organisatie voor Toegepast Natuurwetenschappelijk Onderzoek), de Nederlandse Vakgroep Bitumeuze Werken (VBW), en EcoChain een levenscyclusanalyse opgesteld van 19 brancherepresentatieve asfaltmengsels. Aanleiding voor de studie is de wens van Rrijkswaterstaat, gemeenten en provincies om de koolstofvoetafdruk van de infrastructuur omlaag willen brengen. Om deze voetafdruk te verlagen is het eerst noodzakelijk om de huidige milieu-impact te kennen en te kwantificeren, zodat verlagingen in de toekomst makkelijk en eenduidig aantoonbaar zijn. Om de milieu-impact van hun assets te kennen en deze via duurzame aanbestedingen te kunnen verlagen, werd in een eerste stap een breed portfolio aan product-LCA’s van 19 vaak gebruikte asfaltmengsels in kaart gebracht. (TNO, Vakgroep Bitumeuze Werken, Ecochain, 2018)
Figuur 16 illustreert de totale impact in milieukostenindicator[1] (MKI) per fase voor de verschillende courante Nederlandse asfaltsamenstellingen. Voor de gedetailleerde analyse verwijzen we naar het rapport voor opname van brancherepresentatieve asfaltmengsels in de Nationale Milieudatabase – versie 2.1 (TNO, Vakgroep Bitumeuze Werken, Ecochain, 2018).
Uit Figuur 16 leiden we af dat de impact van materialen (A1), materiaaltransport (A2) en productie (A3) bij vrijwel alle asfaltmengsels 75-88% van de totale impact vormen. Bijdragen van aanleg (A5) en verwijdering (C1) zijn minimaal. Het transport naar (A4) en van (C2) het bouwwerk zorgt gezamenlijk voor een impact van ongeveer 1,0 MKI. De impact van uitloging gedurende de gebruiksfase (B) wisselt sterk per mengsel, waarbij open mengsels zoals ZOAB over het algemeen een hogere MKI in de B-module hebben dan dichte mengsels (AC en SMA). (TNO, 2020)
Het project ‘Aantoonbaar Duurzaam Asfalt’ moet het mogelijk maken de MKI en de CO2-reductiewaardes voor de innovaties op uniforme en onderbouwde wijze aantoonbaar te maken. Dit is een uitdaging omdat het niet enkel innovatieve mengsels (en dus buiten de 17 meest toegepaste standaard asfaltmengsels behoren) betreft, maar ook levensduurverlengende middelen, groene asfaltcentrales, producten/additieven uit andere ketens (zoals biobased producten) en duurzame voer- en werktuigen. (Kennisplatform CROW, 2021)
[1] Een methode om aantoonbaar duurzaam asfalt te realiseren is het bepalen van de milieu kosten impact (MKI) - een som van 11 milieu-effecten - en CO2-reductie op basis van de SBK bepalingsmethode ‘Milieuprestatie Gebouwen en GWW-werken (zie ook www.milieudatabase.nl)
“De milieukostenindicator (ook wel de MKI) is een single-score indicator uitgedrukt in euro’s. Het voegt alle relevante milieueffecten samen in één enkele score van milieukosten die de milieu schaduw prijs / schaduwkosten van een product of project aantoont.” (Ecochain, n.d.)