Materiaal- en energiestromen in de keten

De sector Verf-, lak-, vernis-, drukinkt- en lijmproductie is onlosmakelijk verbonden met een aantal andere sectoren in de productketen. Binnen deze keten worden energie- en materiaalstromen uitgewisseld. De output van de ene sector vormt hierbij de input voor een andere. Milieuproblemen die zich in de ene sector voordoen, kunnen hun oorsprong (en dus ook hun oplossing) vinden in een andere sector. Met het oog op een vergroening van de economie, is het van groot belang om niet alleen aandacht te hebben voor de rechtstreekse milieu-impact van de sector, maar om ook rekening te houden met de interacties in de keten.

Een overzicht van de energie-, water- en materiaalstromen waarbinnen de productie van verf, lak, vernis, drukinkt en lijmproductie een plaats heeft, is weergegeven in Figuur 1. Dit overzicht kan beschouwd worden als een algemene voorstelling. Er kunnen steeds bijkomende specifieke stromen optreden die hierin niet zijn opgenomen.


 

Figuur 1. Energie- en materiaalstromen in de productketen

Door het in kaart brengen van deze energie-, water- en materiaalstromen, wordt inzicht verkregen in hoe de sector verbonden is met andere sectoren, waar kringlopen kunnen gesloten worden, en hoe bepaalde milieuproblematieken een oplossing kunnen vinden in de interactie tussen sectoren. Voor de toepassingen van drukinkten kan bijvoorbeeld verwezen worden naar de BBT studie voor de grafische sector (Smets et al., 2012). De BBT studie over de houtverwerkende nijverheid (Polders et al., 2011) behandelt ook de emissie van vluchtige organische stoffen (VOS) bij het aanbrengen van lakken en lijmen.

Tijdens het productieproces ontstaan er afvalstoffen en emissies. Deze afvalstoffen worden verzameld en afgevoerd (bv. solventen, verpakkingen). Sommige afvalstoffen kunnen gerecycleerd en (gedeeltelijk) hergebruikt worden (bv. reinigingsmiddelen, verpakkingen). Reinigingssolventen kunnen gedestilleerd en hergebruikt worden. Volledig hergebruik is echter technisch niet mogelijk. Het slib dat overblijft na destillatie wordt meestal afgevoerd voor verbranding in cementovens (energiewinning).Voor water zijn de mogelijkheden meer divers dan weergegeven in de productketen. Zo gaat er bij watergedragen producten een deel van het water met het product mee in de verpakking. Daarnaast wordt in sommige bedrijven water gezuiverd d.m.v. flocculatie en hergebruikt.

Mate van kringloopsluiting

Binnen de sector van verf-, lak-, vernis-, drukinkt- en lijmproductie worden verschillende producten (grondstoffen, oplosmiddelen) hergebruikt. Recyclage over de sectoren heen is minder evident. De producten kennen een grote waaier aan toepassingen op verschillende materialen. De toepassing bepaalt waar het product na gebruik terechtkomt: bv. schroot voor de gelakte carrosserie van auto’s. Scheiding van de coating/lijm van het gecoate/verlijmde materiaal is vaak technisch moeilijk en/of economisch niet rendabel. Hergebruik en kringloopsluiting blijven daarom beperkt.

Milieuproblemen in andere sectoren die hun oorsprong vinden in de verf-, lak-, vernis-, drukinkt- en lijmproductie

De samenstelling van de producten uit de sector van verf-, lak-, vernis-, drukinkt- en lijmproductie heeft een invloed op de milieuproblemen in andere sectoren. Zo kampen de grafische sector, lakkerijen en houtnijverheid ook met VOS-emissies afkomstig van respectievelijk drukinkten, coatings en lijmen. Ook het afvalwater in de sectoren die de verf-, lak-, vernis-, drukinkt- en lijmproducten gebruiken kan vervuild zijn door stoffen hieruit. Zelfs een stap verder in de keten, bij de recyclage van de verschillende producten, kan de samenstelling van de gebruikte verven, lakken, vernissen, inkten en lijmen de milieu-impact bepalen (Smets et al., 2014). Zo is de ontinktbaarheid van papier een belangrijke factor voor de papierrecyclage en is dit afhankelijk van het type drukinkt (naast de papiereigenschappen en het droogmechanisme van het gebruikte drukproces). Volgens ERPC (2009) blijkt dat papier gedrukt met traditionele offsetinkten met minerale oliën het meest efficiënt te ontinkten is door middel van flotatie. UV inkten behalen een slechte score in deze evaluatie.

Milieuproblemen in verf-, lak-, vernis-, drukinkt- en lijmproductie die hun oorsprong vinden in andere sectoren

Voor sommige toepassingen blijven solventgebaseerde producten het meest gewenst. De producenten zijn hier afhankelijk van de toepassing en de klant. Het gevolg is dat er milieuproblemen kunnen zijn met VOS-emissies bij de productie.

 

Referenties

ERPC (2009). Deinkability of printed matter. About Paper Recycling, paper n° 1. European Recovered Paper Council.

Polders C., Hooybergs E., Vanassche S. & Huybrechts D. (2011). Beste Beschikbare Technieken voor de houtverwerkende nijverheid, VITO, ISBN 978 903 821 730 7, 635 pp, uitgegeven door Academia Press, Gent.

Smets T., Huybrechts D. & Vanassche S. (2012). Beste Beschikbare Technieken voor de grafische sector, uitgegeven door Academia Press.

Smets T., Alaerts K., Verachtert E., Dils E., Huybrechts D. (2014). Drukwerk in ketenpersecptief. Innovatie en milieuaspecten in de keten. VITO in opdracht van LNE.