Gebruik maken van alternatieve waterbronnen

beschrijving techniek

Er kan onderscheid gemaakt worden tussen klassieke waterbronnen zoals leiding- en grondwater, en alternatieve waterbronnen zoals hemel-, captatie- en recuperatiewater.

1) Leidingwater: water dat wordt afgenomen bij een drinkwatermaatschappij. De drinkwatermaatschappij voert regelmatig controles uit op de kwaliteit van het water, waardoor het leidingwater gegarandeerd van drinkwaterkwaliteit is.

2) Grondwater: water dat zich onder het bodemoppervlak in de verzadigde zone bevindt en dat in direct contact staat met bodem of ondergrond. Ook al wordt aangenomen dat het gaat om kwaliteitswater, toch dient er rekening gehouden te worden met mogelijke (bio)-chemische verontreinigingen (b.v. stikstof, sulfaat, fluor, natrium, ijzer, pesticiden, micro-organismen, gassen, organisch en anorganisch materiaal).

3) Hemelwater: verzamelnaam voor regenwater, sneeuw (inclusief dooiwater), hagel, dauw en nevel. Tenzij anders vermeld, wordt met hemelwater in de onderstaande paragrafen niet-verontreinigd hemelwater bedoeld.

4) Captatiewater: water afkomstig van een rivier, beek of kanaal, of oppervlaktewater.

opmerking
In de BBT-studie wordt ervan uit gegaan dat het captatiewater door de veehouder wordt aangewend voor het drenken van de dieren. Dieren die rechtstreeks drinken aan b.v. een beek worden niet beschouwd.

5) Recuperatiewater: al dan niet verregaand gezuiverd afvalwater

Uit de praktijk blijkt dat niet elke processtap vers water van drinkwaterkwaliteit vereist. Regelmatige chemische en/of microbiologische analyse van het aan te wenden water (met uitzondering van leidingwater) is noodzakelijk om een goed zicht te hebben op de kwaliteit ervan.

In volgende tabel worden voor een aantal diercategorieën technische kwaliteitseisen aangegeven voor het drinkwater. Deze waarden zijn niet wettelijk verplicht, maar kunnen als streefwaarden geïnterpreteerd worden.

Tabel: Kwaliteitseisen (grenswaarden) voor het drinkwater van dieren

^{BRON: Nechelput H., 2005a; (DGZ, Dierengezondheidszorg Vlaanderen)}

opmerking
In het kader van kwaliteitslabels (b.v. IKM (melkveehouderij), Belplume (pluimveehouderij), Certus (varkenshouderij)) kunnen strengere kwaliteitseisen aan drinkwater / reinigingswater worden opgelegd.

technische haalbaarheid

Globaal genomen kan gesteld worden dat het gebruik van alternatieve waterbronnen technisch haalbaar is voor alle veeteeltbedrijven. Per bedrijf en per waterstroom dient echter rekening gehouden te worden met de vereiste kwaliteit. Voorbeelden van waterbronnen die vanuit milieutechnisch én ecologisch oogpunt kunnen worden ingezet in de veeteeltsector zijn:

• Naast leidingwater kan grondwater worden aangewend voor het drenken van de dieren, voor zover toegelaten door de geldende kwaliteitseisen. Het gebruik van (ontsmet) hemelwater voor zover toegelaten onder de geldende kwaliteitseisen dient anno 2005 nog verder onderzocht te worden om tot een algemene conclusie hieromtrent te komen. Als aanmaakwater voor kunstmelk van jongvee in de melkveehouderij komt voorspoelwater van de melkmachine in aanmerking, mits een snelle vervoedering. Opgewarmd water van de voorkoeler tenslotte komt in de melkveehouderij eveneens in aanmerking als drinkwater of als aanmaakwater voor kunstmelk van jongvee.
• Anno 2005 dient de pluimveehouderij gebruik te maken van drinkwater en water voor het reinigen van stallen dat voldoet aan de normen voor pluimvee (KB 10/08/1998). Bijkomend onderzoek is aangewezen om uit te maken of hemelwater hiervoor in aanmerking kan komen, zoals reeds het geval voor de rundvee- en varkenshouderij.
• In de melkveehouderij kan eveneens gebruik gemaakt worden van recuperatiewater (b.v. hoofd- en naspoelwater van de melkmachine of opgewarmd water van de voorkoeler) voor het reinigen van de stallen.
• Voor het reinigen van de melkinstallatie en de koeltank in de melkveehouderij komt, naast leidingwater ook grondwater in aanmerking, voor zover toegelaten door de geldende kwaliteitseisen. Eveneens recuperatiewater (b.v. spoelwater van de voorraad- en doorschuifreiniging) kan hiervoor worden aangewend.
• Als reinigingswater voor machines komen hemel- en captatiewater in aanmerking, alsook recuperatiewater (b.v. hoofd- en naspoelwater van de melkmachine of gewarmd water van de voorkoeler) in de melkveehouderij.
• Leiding-, grond- en hemelwater kunnen worden aangewend als spoelwater voor ontijzering en ontkalking, alsook als koelwater voor de voorkoeler in de melkveehouderij.
• Voor de ontsmettingsbak voor melkvee komen leiding- en grondwater in aanmerking.

Volgende tabel geeft een aantal voorbeelden van waterbronnen die vanuit milieutechnisch én ecologisch oogpunt ingezet kunnen worden voor specifieke toepassingen in de rundveehouderij. Bij het inzetten van een bepaalde waterbron voor een bepaalde activiteit dienen de nodige randvoorwaarden (zie ook voetnoten bij de tabellen) in rekening gebracht te worden. Grondwater, hemelwater, captatiewater en recuperatiewater dient in veel gevallen vooraf behandeld te worden, b.v. verwijdering van bezinkbare stoffen en organische vervuiling, ontijzering, ontkalking, ontsmetting (zie procesbeschrijving - waterbehandeling). Daarenboven is bij het gebruik van alternatieve waterbronnen (d.i. hemel-, captatie-, of recuperatiewater) de nodige opslagvoorziening vereist.

Tabel: Voorbeelden van milieutechnisch én ecologisch bruikbare waterbronnen in de rundveehouderij

<sup>(1) mits ontsmetting
* voor zover toegelaten door de geldende kwaliteitseisen
BRON: Nechelput H., 2005d; Van Hoof K., 2005a; Huits D. en Verelst M., 2004; Nechelput H., 2004a</sup>

legende bij de tabel:
J: waterbron kan worden ingezet in de overeenkomstige processtap;
N: waterbron komt niet in aanmerking in de overeenkomstige processtap.

In het kader van de wateraudits uitgevoerd in de melkveehouderij, werden chemische en/of microbiologische analysen uitgevoerd op o.a. drinkwaters, reinigingswaters, en spoelwaters van de melkinstallatie en de melkkoeltank van twee bedrijven. Met betrekking tot het hergebruik van deze spoelwaters kunnen de volgende conclusies getrokken worden:

• Het voorspoelwater kan, als gevolg van de aanwezigheid van melkresten, een hoge concentratie COD (tot 5 385 mg/l) , BOD (tot 4 140 mg/l) en zwevende stoffen (tot 155 mg/l) bevatten alsook E. coli. Indien voorspoelwater van de melkinstallatie of de melkkoeltank aangewend wordt als water voor het drenken van de dieren is een snelle vervoedering aangewezen.
• Hoofd- en naspoelwater kunnen verhoogde waarden van de zuurtegraad (tot pH 11.5), het zoutgehalte (tot 3 315 µS/cm) en het fosforgehalte (tot 1 040 mg/l) vertonen; de oorzaak van deze verhoogde waarden kunnen gezocht worden in de gebruikte reinigingsproducten.
• Vervuiling (b.v. E. coli) van het water voor het drenken van de dieren, treedt voornamelijk op ter hoogte van de drinkbakken. Een regelmatige reiniging en ontsmetting van de drinkbakken is dus nodig.

Opmerking
Indien hemelwater in de veehouderij niet wordt aangewend als proceswater, dan zou dit best geïnfiltreerd en/of vertraagd afgevoerd worden.

milieu-impact

Door zoveel mogelijk gebruik te maken van alternatieve waterbronnen, zijnde hemel-, captatie-, of recuperatiewater kan de hoeveelheid vers water (d.i. leidingswater, grondwater) beperkt worden.

Door gebruik te maken van gezuiverd effluent als alternatieve waterbron, kan ook de hoeveelheid (te lozen) afvalwater worden beperkt.

Het behandelen van water (b.v. zuiveren, ontsmetten) vereist in veel gevallen energie, chemicaliën en (spoel)water. Afvalwater en afval (b.v. slib) kunnen eveneens vrijkomen.

economische haalbaarheid

Mogelijke extra kosten die gepaard gaan bij het overschakelen van leidingwater naar alternatieve waterbronnen zijn: kosten voor de aanleg van een eventueel extra watercircuit; zuiveringskosten (b.v. actief koolfilter voor oppervlaktewater), veeartsenkosten (verhoogd risico op infectie), onderhoudskosten, energiekosten, kosten voor wateranalyses (b.v. 105 €/staalname en ontleding), opslag of afvoerkosten regeneraat ontijzeringsinstallatie, opslagkosten alternatieve waterbronnen, enz.

Globaal genomen kan gesteld worden dat het aanwenden van waterbronnen in functie van de vereiste kwaliteit economisch haalbaar is voor alle veeteeltbedrijven.

Opmerking:
Ter informatie zijn enkele voorbeelden van concrete kostprijsgegevens vermeld.

• de kostprijs van leidingwater varieert naargelang de drinkwatermaatschappij, b.v. West-Vlaanderen: 1.65 €/m³ (www.vmw.be), gemiddeld voor huishoudens: 1.33 €/m³
• volgens berekeningen uitgevoerd door de GOM West-Vlaanderen bedraagt de kostprijs van grondwater: 0,29 €/m³