Opmaken van een ATEX-zoneringsplan

Beschrijving

Mengsels van lucht en waterstofgas kunnen binnen bepaalde concentraties een explosieve atmosfeer vormen, die kan ontstoken worden door warmte- of ontstekingsbronnen (bijvoorbeeld vonken, sigaretten, open vuren, enz.). Een veiligheidszone is een afgebakend gebied binnen de grenzen van de exploitatie waarbinnen maatregelen genomen zijn om de risico’s op een explosie tot een minimum te beperken, en waarbinnen explosieveilig materieel gebruikt moet worden. Een veiligheidszone wordt gecreëerd door ervoor te zorgen dat alle niet-essentiële aanwezigheid van personeel en activiteiten zich buiten de visueel aangeduide veiligheidszone bevindt. Hierdoor wordt een zone zonder potentiële ontstekingsbronnen gecreëerd en wordt, naast de kans op een ontsteking, ook de kans op menselijke en materiële schade ten gevolge van blootstelling aan brand na een ontsteking gereduceerd. De specifieke voorwaarden hieromtrent worden beschreven in de ATEX-richtlijnen. Relevante Europese Richtlijnen hiervoor zijn de ATEX 114 (the ATEX ‘Equipment directive’, vroeger ATEX 95 genoemd) en de ATEX 153 (the ATEX ‘Workplace Directive’, vroeger ATEX 137 genoemd). De ATEX 114 werd omgezet naar het Belgisch recht in het Koninklijk Besluit Explosieve atmosfeer van 26/03/2003. De ATEX 153 werd omgezet naar het Belgisch recht in het Koninklijk Besluit gevaarlijke mengsels van 21/04/2016.

Volgens de ATEX 153 richtlijn moet een waterstoftankstation opgedeeld zijn in verschillende zones, op basis van de frequentie van het voorkomen en de duur van een explosieve atmosfeer. De indeling voor een potentieel explosief gasatmosfeer is als volgt:

• Zone 0: Een gebied waarin een explosieve atmosfeer continu of gedurende lange perioden aanwezig is
• Zone 1: Een gebied waar waarschijnlijk een explosieve atmosfeer zal optreden in normale omstandigheden
• Zone 2: Een gebied waarin een explosieve atmosfeer waarschijnlijk niet zal optreden bij normale omstandigheden en, als het zich toch voordoet, dit waarschijnlijk slechts zelden zal voorkomen en slechts gedurende een korte periode.

Toepasbaarheid

Het opmaken van een zoneringsplan volgens de ATEX richtlijnen is algemeen toepasbaar. Een voorbeeld van een zoneringsplan (zones 0, 1, 2) waar waterstof via een trailer wordt gelost in een ondergrondse opslagtank is afgebeeld in Figuur 44:

Figuur 44: Voorbeeld van een ATEX-zoneringsplan voor een tankstation met aanlevering via trailer en ondergrondse opslagtank (RayTec 2018)

Voordeel voor milieu/veiligheidsniveau

Het doel van het opmaken van een ATEX zoneringsplan is om de waarschijnlijkheid van de ontsteking van een accidenteel vrijgekomen waterstofgas te verlagen. Indien er door omstandigheden en het falen van primaire veiligheidsmaatregelen een H₂-vrijzetting zou plaatsvinden, kan een veiligheidszone de kans op ontsteking van het brandbaar mengsel verkleinen. De veiligheidszone is geen actieve maatregel die de kans op ontsteking verkleint, maar aan de zonering zijn maatregelen verbonden die dat wel doen. Zo zijn er strenge eisen gesteld aan ontstekingsbronnen die zich binnen de veiligheidszone bevinden. De veiligheidszone duidt dus een gebied aan waarbinnen specifiek genomen maatregelen vereist zijn om ontsteking van vrijgekomen waterstofgas te voorkomen.

Financiële aspecten

De kostprijs van een ATEX veiligheidszone zit vooral in het verplicht gebruik/installatie van EX-materiaal binnen deze zone. De eigenlijke aanduiding ervan kost relatief weinig geld. Daarnaast is echter ook toezicht op naleving nodig, is het een onderdeel van periodiek onderhoud en toezicht, en is er ook ruimte en dus grond voor nodig. Deze aspecten dragen ook bij tot de prijs van de zone.