Verbruik van hoogkwalitatief water voorkomen of beperken

Deze techniek is in hoofdstuk 5 geselecteerd als BBT van geval tot geval, voor zover voldaan wordt aan de van toepassing zijnde bepalingen op het gebied van kwaliteits- en hygiëneeisen.

Beschrijving techniek

Voor een heel aantal processtappen in de vlees- en visverwerkende industrie is hoogkwalitatief water ((diep) grond- en/of leidingwater) vereist omwille van de wettelijke kwaliteits- en hygiëne-eisen.

Het verbruik van hoogkwalitatief water in de vlees- en visverwerkende industrie kan voorkomen of beperkt worden door bv.

• enkel de hoeveelheid grondwater op te pompen die effectief vereist is;
• waterbronnen te selecteren in functie van de vereiste kwaliteit, bv.
  • installatie voor geschikt maken van ondiep/freatisch grondwater, hemelwater of oppervlaktewater voor hoogwaardige toepassingen;
  • inzetten van proceswater/hemelwater voor eerste reiniging van vloeren, het doorspoelen van toiletten of voor het uitwendig reinigen van vrachtwagens;
  • rechtstreeks hergebruik van proceswater na zuivering met behulp van tertiaire zuiveringstechnieken;
  • Voorbeelden van zuiveringstechnieken die hiervoor in de praktijk worden ingezet, zijn:
    • zandfiltratie;
    • membraanfiltratie.

De technieken worden uitvoerig beschreven in de Gids Waterzuiveringstechnieken.

voorbeelden

• naspoelen van gekookte producten met gefilterd heet kookwater;
• recuperatie van koelwater voor het koelen van producten in een gesloten circuit;
• hergebruik van water van pekelbaden en kookprocessen;
• hergebruik van warm koelwater voor reinigingsactiviteiten;
• recuperatiewater gebruiken voor intern transport van dierlijke bijproducten die niet bestemd zijn voor menselijke consumptie;
• gezuiverd effluent gebruiken voor de aanmaak van polymeren in het bedrijf, uitgaande van een poeder of emulsie in een polymeerrijpingstank;
• water hergebruiken na sterilisatie en desinfectie;
• condensaat en koelwater apart opvangen ter optimalisatie van hergebruik;

• terugvoer van het condensaat naar de stoomketel te maximaliseren;
• CIP/WIP-reiniging zoveel als mogelijk toe te passen en te optimaliseren.
  • Een CIP-systeem werkt in verschillende fasen: voorspoeling, hoofdreiniging en naspoeling.
    • Tijdens de voorspoeling worden de niet vastgehechte en gemakkelijk reinigbare materialen verwijderd. De voorspoeling kan zowel met koud als met warm water worden uitgevoerd.
    • Tijdens de hoofdreiniging worden er, afhankelijk van de toepassing, gedurende een bepaalde tijd water of reinigingsmiddelen, opgelost in water, door de leidingen en procesapparatuur gecirculeerd. De temperatuur van het water bedraagt ongeveer 70°C.
    • Het naspoelen van de leidingen en procesapparatuur gebeurt met zuiver water. Het eerste gedeelte van het naspoelwater dat resten reinigingsmiddel en opgelost vuil bevat, wordt als afvalwater afgevoerd. Het niet of minder bevuilde naspoelwater kan opnieuw worden gebruikt als voorspoelwater.
  • Tot slot wordt nog gedesinfecteerd. Desinfectie wordt uitgevoerd bij verschillende watertemperaturen, afhankelijk van het gebruikte desinfectiemiddel.

Naast water, worden de volgende reinigings- en desinfectiemiddelen bij CIP toegepast:

• oppervlakteactieve stoffen, tensiden, wasactieve stoffen of detergenten;
• ontharders of complexvormers (bv. EDTA, NTA, fosfonaten, fosfaat);
• sterke basen (bv. natronloog, kaliumhydroxide, natriummetasilicaat);
• sterke zuren (bv. fosforzuur, salpeterzuur, zoutzuur);
• desinfecterende stoffen (bv. hypochloriet, perazijnzuur, waterstofperoxide).

Daarnaast kunnen de reinigingsmiddelen nog antischuimmiddelen, corrosieremmers, stabilisatoren, emulgatoren en geur- en smaakstoffen bevatten.

Het optimaliseren van het CIP-reinigingssysteem houdt in dat het systeem wordt afgesteld zodat minimale hoeveelheden detergenten en water op de juiste temperatuur worden verbruikt.

Het efficiënt inzetten van CIP in IPPC voedingsbedrijven houdt volgens de BREF FDM (2006) in, o.a.:

• materiaal vooraf droog verwijderen;
• voorreiniging met een beperkte hoeveelheid water toepassen met eventuele inzet van de vrijkomende afvalwaterstroom ter hoogte van het productieproces met als doel het terugwinnen van nuttige stoffen;
• vrijkomende afvalwaterstromen monitoren met behulp van turbiditeitsmetingen (turbiditeit van een vloeistof is een maat voor de troebelheid) met als doel het terugwinnen van nuttige stoffen en het hergebruik van reinigingswater;
• het CIP-programma optimaal afstellen (bv. dosering van chemicaliën en water, temperatuur, druk, en reinigings- en spoeltijden) in functie van de specifieke situatie (bv. vervuilingsgraad, installatiegrootte);
• chemicaliën in een juiste concentratie automatisch doseren;
• water en chemicaliën intern recycleren;
• vrijkomende CIP-afvalwaterstromen hergebruiken tijdens de voorreiniging;
• recyclageopties monitoren met behulp van conductiviteitsmetingen (of metingen van de soortelijke geleiding) in de plaats van tijdsgebaseerd;
• efficiënte watersproeiinstallaties gebruiken;
• CIP-detergenten correct selecteren.

opmerkingen

• De BREF FDM selecteert de volgende maatregelen als BBT voor IPPC voedingsbedrijven: een CIPinstallatie of een gesloten reinigingssysteem op een optimale wijze gebruiken, bv. door middel van metingen (turbiditeit, conductiviteit, pH) en automatische dosering van chemicaliën in een correcte concentratie.
• Reinigingssystemen voor éénmalig gebruik worden als BBT in IPPC voedingsbedrijven geselecteerd in de BREF FDM voor kleine of zelden gebruikte installaties en indien de reinigingsoplossing sterk vervuild wordt.

Daarnaast kan gebruik gemaakt worden van alternatieve, minder schadelijke reinigings- en desinfectiemiddelen (zie Het gebruik van voor het milieu schadelijke chemicaliën vermijden en/of beperken).

Technische haalbaarheid

De concrete invulling van deze maatregel is o.a. afhankelijk van de verwerkte grondstoffen en de eigenlijke procesvoering alsook van de van toepassing zijnde bepalingen op het gebied van kwaliteits- en hygiëneeisen.

VLAREM II, artikel 5.3.2.3§1 vermeldt dat gezuiverd afvalwater indien mogelijk dient te worden hergebruikt. Hergebruik van water (=recuperatiewater), alsook het gebruik van hemel- of captatiewater in de vlees- en visverwerkende industrie, is echter onderworpen aan een aantal beperkingen die van wettelijke, technische of sociale aard kunnen zijn.

Milieu-impact

Door toepassing van deze maatregel kan de hoeveelheid hoogkwalitatief water beperkt worden. Voor wat betreft het energieverbruik en de hoeveelheid chemicaliën, is er enerzijds een beperking (hoeveelheden beperkt voor de aanmaak van proceswater). Afhankelijk van de toegepaste zuiveringsstap is zijn er anderzijds ook chemicaliën en energie vereist. Er is niet direct een grote impact te verwachten bij toepassing van deze maatregel op de keten.

Economische haalbaarheid

Mogelijke extra kosten die gepaard gaan met het overschakelen naar alternatieve waterbronnen zijn bv. de kosten voor:

• de aanleg van een eventueel extra watercircuit;
• zuivering (bv. zandfilter, actief koolfilter, nanofilter, desinfectie);
• onderhoud;
• energie;
• wateranalyses;
• opslag of afvoer van het regeneraat van de ontijzeringsinstallatie;
• opslag van de alternatieve waterbronnen.

Een extra drijfveer voor het implementeren van deze maatregel is de beperkte beschikbaarheid/vergunde hoeveelheid hoogkwalitatief grondwater.

Referenties

• FENAVIAN et al, 1996d
• Bedrijfsinformatie
• Derden, A. et al, 2007
• Derden, A. et al, 2008
• Joint Research Centre, 2006 (zie paragrafen 5.1; 5.1.3; 5.1.4.11; 5.1.4.13; 5.1.6; 5.2.2; 4.1.7.8; 4.1.8.5.1-3; 4.1.8.6-8; 4.2.14.1; 4.2.17.1; 4.3; 4.3.6; 4.3.7.1; 4.3.8; 4.3.8.1; 4.3.9; 4.5.4.8; 4.5.4.8.1; 4.5.4.8.2; 4.7.2.8)
• Van den Abeele, L. et al, 2015
• VIP, 2011
• http://www.vlaio.be/themas/ecologiesteun