Emissies van nutriënten naar water, bodem en lucht

Beschrijving

Dieren gebruiken voeder en scheiden via de mest het grootste deel van de nutriënten terug uit. Deze nutriënten kunnen via verdamping in de lucht terechtkomen (b.v. NH₃, N₂O, CH₄), of via de bodem in het grond- of oppervlaktewater terechtkomen.

Kwantitatieve inschatting

Mira-T 2004 rapporteert een dierlijke stikstofproductie van 173.4 miljoen kg N en een fosforproductie van 30.9 miljoen kg P (70.8 miljoen kg P₂O₅) voor 2003. Het voortgangrapport Mestbank 2004 van de VLM vermeldt een netto dierlijke fosforproductie van 63 miljoen kg P₂O₅ en stikstofproductie van 165 miljoen kg N in Vlaanderen in 2003.

Tabel 1 geeft een overzicht van de ammoniakemissie in Vlaanderen per diersoort. Bij de berekening van de NH₃-emissies sedert 1996 worden de 'reële excretiecijfers' (rekening houdende met voederefficiëntie) mee in rekening gebracht. Dit verklaart de lagere cijfers voor NH₃-emissie van dan af. De voorlopige cijfers voor 2004 dalen nog eens extra als gevolg van de verstrengde regelgeving rond emissiearm aanwenden.

Tabel 1: Ammoniakemissie (NH₃) door de veeteelt in Vlaanderen:verdeling per diersoort, uitgedrukt in ton

*voorlopige resultaten, stand van zaken: 30 september 2005

BRON: An., 2005c (Lozingen in de lucht 1990-2004) Goossens A., 2005a; Goossens A., 2005d

De emissie van ammoniak op stalniveau is afhankelijk van heel wat parameters zoals de diercategorie, het stalconcept (deelrooster, volrooster, gebruik van stro), de ventilatie, het management door de veehouder, enz. Bij de bespreking van de huisvesting (zie procesbeschrijving - huisvesting) zijn voor een aantal diercategorieën de stalemissiecoëfficiënten voor traditionele stallen weergegeven.

De emissie uit mestopslag in de stal wordt bij de stalemissie gerekend. Voor de emissies uit externe opslag van mest worden emissiecoëfficiënten van 1.0% (vleesvarkenmengmest) tot 1.1% (melkveemengmest) van de totale hoeveelheid N die extern opgeslagen wordt in rekening gebracht.

De gebruikte NH₃ emissiefactoren voor aanwending van mest zijn afhankelijk van de mestsoort (mengmest, vaste mest, natte of droge pluimveemest), de toedieningsplaats (bouw- of grasland), de gebruikte emissiearme aanwendingstechnieken en de mate waarin deze technieken toegepast worden. Deze emissiecoëfficiënten dienen toegepast te worden op de hoeveelheid ammoniakale N in de mest en zijn dus niet per definitie gerelateerd aan een bepaalde diercategorie.

Tabel 2 geeft de berekening van de NH₃-emissie bij het aanwenden van mengmest en stalmest op bouwland en grasland. De verstrenging van de regels voor emissiearm aanwenden (inregenen/spreiden bij regen verboden, inwerken mengmest op niet-beteeld bouwland binnen 2 uur) zijn hierbij (nog) niet in rekening gebracht.

Tabel 2: Emissiecoëfficiënten (% van de ammoniakale N) bij al dan niet emissiearm aanwenden

*indien de toegediende mest binnen de 24 uur wordt ondergewerkt wordt een bijkomende emissiereductie van 40% vooropgesteld

BRON: Goossens A., 2005a; Van Vynckt I., 2005; Pollet I. et al., 1996

Opmerking: hogervermelde cijfers dienen met de nodige omzichtigheid geïnterpreteerd te worden gezien anno 2005 op bouwland direct wordt ondergewerkt of ten laatste na 2 uren; op grasland wordt altijd emissiearm gewerkt en stalmest is verplicht binnen de 24 uren onder te werken.

Ongeveer 55% van de ammoniakemissie in Vlaanderen is te wijten aan de varkenshouderij. Rundvee is verantwoordelijk voor ongeveer 36% van de totale ammoniakemissie in Vlaanderen. De weideperiode is voor rundvee een belangrijke bron van ammoniak. Algemeen wordt aangenomen dat 8% van de totale N-hoeveelheid in de weidemest (urine en faeces) vervluchtigt als ammoniakstikstof. De pluimveesector is goed voor ±8% van de totale Vlaamse ammoniakemissie.

CO₂ is het belangrijkste broeikasgas in Vlaanderen (in 2003), met een aandeel van 84%. Het aandeel van N₂O en CH₄ bedraagt respectievelijk 8% en 6%. Tabel 3 geeft een overzicht van de broeikasgasemissies (CH₄, CO₂ en N₂O) in Vlaanderen door de veeteeltsector en de landbouw (1990, 1995, 2000-2003), uitgedrukt in kton CO₂-eq. Meer details over de emissie van lachgas per diercategorie voor een aantal mestopslagsystemen, zijn weergegeven in Tabel 4.

Tabel 3: Broeikasgasemissies (CH₄, N₂O en CO₂) in Vlaanderen door de veeteeltsector en de landbouw (1990, 1995, 2000-2003), uitgedrukt in kton CO₂-eq (omrekingsfactoren: 23 voor CH₄ en 296 voor N₂O)

* voorlopige cijfers

BRON: An., 2004f ; http://www.milieurapport.be/

Tabel 4: Emissie van lachgas (N₂O) in Vlaanderen per diercategorie voor een aantal mestopslagsystemen

BRON: Van Vynckt I., 2005 

Legende: N₂O-N: stikstof in lachgas (molecuulgewicht: 2*14 =28)
                N₂O: lachgas (molecuulgewicht: (2*14) + 16 = 44)

De Vlaamse veeteeltsector heeft een aanzienlijk aandeel in de uitstoot van broeikasgassen (CH₄, N₂O en CO₂) door de landbouw (± 60%) en globaal in Vlaanderen (± 11%).

Zo goed als alle emissie van CH4 door de Vlaamse landbouw is toe te schrijven aan de veeteeltsector. Het aandeel van de veeteeltsector in de totale Vlaamse methaanemissie bedraagt ± 74%. De spijsvertering (voornamelijk bij runderen) en mestopslag zijn de belangrijkste activiteiten die deze methaanemissie veroorzaken.

Het aandeel van CO₂-emissie door de Vlaamse veeteeltsector bedraagt ±15% van het aandeel van de Vlaamse landbouwsector en slechts 0.4% van de totale uitstoot in Vlaanderen, en hangt voornamelijk samen met het energiegebruik.

±6% van de totale lachgasemissie in Vlaanderen en ±17% van de lachemissie door de Vlaamse landbouw wordt veroorzaakt door de veeteeltsector. De emissie van lachgas wordt voornamelijk veroorzaakt door mestopslag in en rond de stal, in hoofdzaak door runderen.