Alternatieve methoden gebruiken voor de opslag van organisch materiaal

Beschrijving

Naast het klassieke gebruik van een rijkuil of een sleufsilo kunnen organische materialen ook opgeslagen worden via andere methodes zoals het gebruik van gewikkelde balen (Figuur 15) in folie of worstsilo’s (slurfsilo’s). Gewikkelde balen worden veelal gebruikt voor de opslag van gras, maar dit kan onder andere ook toegepast worden voor de opslag van andere materialen zoals bijvoorbeeld snijmaïs. Bij deze opslagmethode wordt het organisch materiaal gewikkeld in plastic folie. Hierbij is het belangrijk om het materiaal in meerdere plastic lagen te wikkelen om goede condities te creëren voor de fermentatie. Bovendien moet dit de balen beschermen tegen het ontstaan van gaten en scheuren dat bewaring kan belemmeren of aanleiding kan geven tot het uitstromen van perssappen. Om een goed verpakte baal te verkrijgen, worden best zes lagen plastic gewikkeld rond de baal, maar om kosten te besparen worden in de praktijk vaak maar vier lagen aangebracht.

Figuur 15: De opslag van organisch materiaal in gewikkelde plastic balen (Holshof et al., 2014)

Een andere alternatieve methode is het opslaan van organisch materiaal in worst- of slurfsilo’s (Figuur 16). Dit silotype is te vergelijken met een lange mestzak met een doorsnede van ongeveer 1,90 - 3 m en een lengte van 60 - 100 m, waarin het materiaal kan worden opgeslagen door gebruik te maken van een machine die het gehakselde organische materiaal in de langwerpige plastic worst perst. Indien nodig kan via een afvoerleiding de ontstane perssappen afgevoerd worden naar een specifieke opvang. Daar waar de hoeveelheid van organisch materiaal dat kan opgeslagen worden in klassieke rijkuilen en sleufsilo’s afhangt van de beschikbare ruimte en de geïnstalleerde infrastructuur, zijn de hoeveelheden die opgeslagen kunnen worden in gewikkelde balen en worstsilo’s beperkt tot respectievelijk 1 ton/baal en 350 tot 450 ton/worstsilo (3 - 5 ton/m).

Figuur 16: De opslag van organisch materiaal in een worstsilo (Holshof et al., 2014)

Technische haalbaarheid

Balen in folie kunnen gebruikt worden als dit binnen de bedrijfsvoering van het landbouwbedrijf past. In sommige gevallen kunnen de balen gebruikt worden om bijvoorbeeld verschillende grassneden apart in te kuilen. Hierdoor kan een onderscheid gemaakt worden tussen betere een mindere sneden en kunnen deze optimaal ingezet worden in het rantsoen. Bovendien bieden gewikkelde balen in folie een voordeel in de periode waarin de vraag naar kuilvoer niet groot is zoals in de zomerperiode. In deze situatie moeten dan slechts een beperkt aantal balen geopend worden en is er geen risico op broei door te lage voersnelheden zoals bij rijkuilen of sleufsilo’s. Het vermijdt bovendien ook dat de rijkuil of sleufsilo steeds moet worden opengemaakt en dichtgelegd. Daardoor zijn de gewikkelde balen ook interessant voor landbouwbedrijven waar slechts kleine porties moeten worden gevoerd. Het nadeel is echter wel dat er meer opslagruimte nodig is dan bij de aanleg van een klassieke rijkuil of sleufsilo en daarnaast is er ook meer folie nodig per opgeslagen product. Welke maatregelen op een bedrijf kunnen worden toegepast, is afhankelijk van de bedrijfsvoering, de erfsituatie en de omstandigheden. Bij covergistingsinstallaties zijn vaak grote hoeveelheden energiegewassen nodig waardoor de opslag in kleine balen niet praktisch is voor deze bedrijven.

Het gebruik van worstsilo’s of slurfsilo’s is vooral interessant voor de opslag van voeders op landbouwbedrijven waarbij lage voersnelheden worden gehanteerd (2-3 ton/week) omdat zelfs bij deze lage voersnelheden de voederwaarde behouden blijft. Bovendien zijn ze ook interessant voor de opslag van extra materiaal waarvoor er onvoldoende ruimte beschikbaar is in de rijkuilen of sleufsilo’s doordat ze op eender welke locatie gelegd kunnen worden en perssappen eventueel afgevoerd kunnen worden met een flexibele afvoerleiding naar een aangewezen opslag. Tot slot is het een interessant alternatief voor het opslaan van materialen met een beperkte opslaghoeveelheid zoals voor natte bijproducten.

Milieu-impact

Door het afgesloten karakter van deze alternatieve opslag methode is de kans op het afstromen van perssappen lager dan bij het toepassen van een klassieke rijkuil of sleufsilo en is er geen contact met hemelwater waardoor de vorming van percolaatwater wordt tegengegaan. Hierdoor wordt vermeden dat nutriënten in het milieu (bodem, grond- en/of oppervlaktewater) terechtkomen. Er is echter een reëel risico op scheuren en gaten in het plastic van de gewikkelde balen om dat ze relatief kwetsbaar zijn, waardoor silosappen kunnen afstromen. Na het gebruik van gewikkelde plastic balen ontstaat er meer niet herbruikbaar plastic afval dan bij een rijkuil of sleufsilo. In het geval van gewikkelde balen wordt er ongeveer 50% meer (uitgedrukt in massa) plastic gebruikt in vergelijking met een rijkuil waar twee lagen plastic folie aangebracht worden (KWIN, 2020).

Deze maatregel heeft een impact op de keten doordat er meer plastic afval dient verwerkt en gerecycleerd te worden in vergelijking met de aanleg van een rijkuil of sleufsilo.

Economische haalbaarheid

Het gebruik van gewikkelde balen of worstsilo’s zijn duurder in gebruik dan het toepassen van klassieke rijkuilen of sleufsilo’s. Afhankelijk van de bedrijfsvoering kan het interessant zijn om deze prijs af te wegen ten opzichte van de praktische voordelen zoals bijvoorbeeld de mogelijkheid tot het hanteren van lagere voersnelheden. Vaak wordt de aanmaak van gewikkelde balen en worstsilo’s uitbesteed aan loonwerkers in tegenstelling tot rijkuilen en sleufsilo’s die vaak zelf worden ingekuild. Hierdoor zijn aan het inkuilen met gewikkelde balen of worstsilo’s nog bijkomende loonkosten verbonden. Over het algemeen zijn de kosten van persen en wikkelen duurder dan de aanleg van een worstsilo. De totale opslagkost voor een graskuil bedraagt ongeveer 18 euro/ton voor een rijkuil en 21 euro/ton voor gewikkelde balen (KWIN, 2020).

De volgende kostprijzen voor loonwerk zijn terug te vinden in de KWIN-rapportage indien gewikkelde balen worden aangemaakt door een loonwerker:

• Balenwikkelaar, inclusief plastic:                                        11,54 euro/baal
• Pers-wikkelcombinatie:                                                        14,60 euro/baal

De kostprijzen (vervangingswaarde), werkings- en onderhoudskosten voor foliewikkelaar machines zijn terug te vinden in Tabel 14 (KWIN, 2020). Op het moment van dit schrijven waren er geen concrete kostprijsgegevens voor het aanleggen van worstsilo’s.

Tabel 14: Kostprijzen (vervangingswaarde), werkings- en onderhoudskosten voor foliewikkelaar machines (KWIN, 2020)

Referenties

• Aarts et al., 2011
• Broos Water, 2007
• Gebrehanna et al., 2014
• Holshof et al., 2014
• Input leden BC, 2021
• KWIN, 2020
• Legrand, 2015
• Wageningen Livestock Research, 2019