Materiaal- en energiestromen in de keten

De sector vlees- en visverwerking is onlosmakelijk verbonden met een aantal andere sectoren in de productketen. Binnen deze keten worden energie- en materiaalstromen uitgewisseld. De output van de ene sector vormt hierbij de input voor een andere.

Milieuproblemen die zich in de ene sector voordoen, kunnen hun oorsprong (en dus ook hun oplossing) vinden in een andere sector. Met het oog op een vergroening van de economie, is het van groot belang om niet alleen aandacht te hebben voor de rechtstreekse milieuimpact van de sector, maar om ook rekening te houden met de interacties in de keten.

Een overzicht van de energie-, water- en materiaalstromen waarbinnen de verwerking van vlees en vis een plaats heeft, is weergegeven in onderstaande figuur. Dit overzicht kan beschouwd worden als een algemene voorstelling. Er kunnen steeds bijkomende specifieke stromen optreden die hierin niet zijn opgenomen.

Door het in kaart brengen van deze energie-, water- en materiaalstromen, wordt inzicht verkregen in hoe de sector verbonden is met andere sectoren, waar kringlopen kunnen gesloten worden, en hoe bepaalde milieuproblemen een oplossing kunnen vinden in de interactie tussen sectoren.

Figuur: Energie-, water en materiaalstromen in de productieketen van de vlees- en visverwerkende industrie

Milieuproblemen in andere sectoren die hun oorsprong vinden in vlees- en visverwerkende industrie

• scherfijs
  • Visverwerkende bedrijven maken veelvuldig gebruik van scherfijs, bijvoorbeeld voor het ompakken/verpakken van verse vis en het transporteren naar de groothandel, kleinhandel en restaurants. Het scherfijs kan aangekocht worden bij een gespecialiseerde ijsfabriek. Deze werkwijze vereist gekoeld transport van het scherfijs naar het visverwerkend bedrijf [1].

• dierlijke bijproducten
  • Indien dierlijke bijproducten die ontstaan tijdens de verwerking van vlees en vis niet optimaal opgeslagen en regelmatig afgevoerd worden, heeft dit mogelijke een negatief effect op de kwaliteit van deze producten. Hierdoor wordt een optimale valorisatie van deze stroom bemoeilijkt bij externe verwerkers van dierlijke bijproducten en ontstaat mogelijk geurhinder, bv. voor de omwonenden en tijdens het transport.
• gebruikte verpakkingen
  • De producten van de vlees- en visverwerkende bedrijven worden naargelang het type product, de vereisten van de klant (bv. retail), de wensen van de consument verpakt (primaire, secundaire en evt. tertiaire verpakkingen). Deze verpakkingen vormen een afvalstroom voor gebruikers van de vis- en vleesproducten (bv. consument, handel, restaurants).
• verpakkingsafval
  • Verpakkingsafval dat vervuild is en niet correct selectief opgeslagen en ingezameld wordt, bemoeilijkt een optimale recyclage/verwerking van de betreffende afvalstromen door externen (bv. PMD-afval, karton en papier).
• vlokmiddelen (polymeren)
  • Om het slib van de waterzuivering (slib van de vetvanger en primair slib) af te scheiden of te ontwateren worden vlokmiddelen (polymeren) toegevoegd. Het gebruik van polymeren van petrogene oorsprong kan problemen veroorzaken bij de slibverwerking en -afzet, omdat het slib (bv. omwille van de minerale olie-concentratie) niet meer voldoet aan de VLAREMA-voorwaarden (zie bijlage 2.3.1).

Milieuproblemen in vlees- en visverwerkende industrie die hun oorsprong vinden in andere sectoren

• koper en zink in afvalwater
  • Koper wordt toegepast in bepaalde veevoeders als additief. Bij de verwerking van vlees komen dergelijke stoffen mogelijk vrij in het afvalwater van vleesverwerkende bedrijven.
• chloriden in afvalwater
  • De hardheid van het water dat vlees- en visverwerkende bedrijven innemen voor hun productieproces heeft een effect op de chlorideconcentratie in het afvalwater van deze bedrijven. Door zacht water in te nemen kan de chlorideconcentratie dalen.
• antibiotica in afvalwater
  • Indien dieren in de veehouderij behandeld worden tegen ziekten in een laat stadium van de levenscyclus kunnen antibiotica vrijkomen in het afvalwater bij de verwerking van het vlees.
    • vb. Antibiotica in het vlees zijn nefast indien de processtap ‘fermentatie’ wordt toegepast, bv. bereiding van droge worst.
• pesticiden in afvalwater
  • Indien pesticiden toegediend worden aan diervoeder kort voor de vervoedering kunnen deze stoffen vrijkomen in het afvalwater bij de verwerking van het vlees.