Beschikbare milieuvriendelijke technieken
In dit hoofdstuk beschrijven we de technieken die in de sector van de houtverwerking geïmplementeerd zijn of geïmplementeerd kunnen worden om de impact (schadelijke effecten) op mens en milieu te voorkomen of te beperken. De beschikbare milieuvriendelijke technieken worden per milieudiscipline (afval, grond- en hulpstoffen, energie, bodem en grondwater, water, lucht (geur), geluid en trillingen) besproken. Bij de bespreking van de beschikbare milieuvriendelijke technieken komen voor zover nodig/nuttig volgende punten aan bod:
- proces(sen) waarop de techniek betrekking heeft (voor zover niet van toepassing op alle processen);
- beschrijving van de techniek;
- ontwikkelingsstadium van de techniek;
- toepasbaarheid van de techniek;
- milieuvoordelen en -nadelen van de techniek;
- financiële aspecten van de techniek.
We beperken ons tot die processen die momenteel (nog) plaatsvinden in de sector van de houtverwerking in Vlaanderen.
De informatie in dit hoofdstuk vormt de basis voor selectie van de Beste Beschikbare Technieken. Het is dus niet de bedoeling om reeds in dit hoofdstuk een uitspraak te doen over het al dan niet ‘
| Milieuvriendelijke techniek | Technische aspecten | Milieuaspecten | BBT | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Bewezen | Interne veiligheid | Kwaliteit | Globaal - technisch | Waterverbruik | Bodem | Stof en geur | Afval | Grond- en hulpstoffen | Energie - elektriciteitsverbruik | Geluid en trillingen | Globaal - milieu | Economisch | ||
- Legende
1 - Aankoop van hout op maat en op order: Zie toepasbaarheid (§ 4.2, 2)) - BBT ja- Aankoop van hout met langere lengte: Zie toepasbaarheid (§ 4.2, 2))- BBT ja- Aankoop van foutvrij hout: Zie toepasbaarheid (§ 4.2, 2))- BBT ja- Aankoop van kwalitatief goed hout: Zie toepasbaarheid (§ 4.2, 2))- BBT ja- Controle van vochtgehalte van hout bij aankoop/Aankoop van voorgedroogd hout- BBT ja- Aankoop van gelijmd-gelamelleerd hout: Zie toepasbaarheid (§ 4.2, 2))- BBT ja- Milieugericht ontwerp van werkstukken: De techniek is technisch haalbaar voor zover voldaan wordt aan de gestelde kwaliteitseisen- BBT vgtv
2 - Aankoop van hout op maat en op order: Zie toepasbaarheid (§ 4.2, 3)). - BBT ja- Aankoop van gekalibreerd (geschaafd) hout- BBT ja
3 - Clustering van orders- BBT ja- Optimale indeling van werkstukken- BBT ja- Beheer van voorraden- BBT ja- Voorzien van duidelijke instructiekaarten bij apparaten en machines- BBT ja
4 - Gebruik van optimaliseringsafkortzaag zonder foutenmarkering: De techniek wordt rendabel geacht bij afkorting van geoptimaliseerd hout (= 'foutvrij hout'), bij opdeling in veel verschillende lengtes en bij een productie >3.000 strekkende meters/dag.- BBT vgtv- Gebruik van optimaliseringsafkortzaag met foutenmarkering: De techniek wordt rendabel geacht bij afkorting van hout met ongewenste fouten, bij opdeling in veel verschillende lengtes, bij een productie >3.000 strekkende meters/dag.- BBT vgtv- Gebruik van optimaliseringsplatenzaagmachine: De techniek wordt rendabel geacht bij productie van panelen met veel verschillende maten, bij hoge bezettingsgraad van machine, of bij een 'opdeelverlies' >10%.- BBT vgtv- Gebruik van vingerlasapparatuur: Zie toepasbaarheid (§ 4.2, 5)).- BBT vgtv- Toepassing van kleinere halffabrikaten: Zie toepasbaarheid (§ 4.2, 5)).- BBT ja
5 - Beheer van restdelen: Zie toepasbaarheid (§ 4.2, 6)) - BBT ja- Gebruik van fineervoegmachine: Zie toepasbaarheid (§ 4.2, 6)) - BBT ja- Terugvoer (hergebruik) van spaanders/stroken bij foutstrooiingen: - BBT ja- Terugvoer (hergebruik) van zaagresten bij vervaardiging van spaanplaten: - BBT ja
6 - Gebruik van weeginstallatie bij bereiding van twee-componentenlijm of andere lijm met korte levensduur: BBT ja- Gebruik van on-line menginstallatie bij bereiding van twee-componentenlijm of andere lijm met korte levensduur: De aanschaf van een on-line menginstallatie wordt rendabel geacht bij een verbruik > 2.000 l/jaar - BBT vgtg- Gebruik van continu doseersysteem bij belijmen van spaanders/stroken: BBT ja
7 - Gebruik van on-line menginstallatie bij bereiding van twee-componentenlakken of andere lakken met korte levensduur: De aanschaf van een on-line menginstallatie wordt rendabel geacht bij een verbruik > 2.000 l/jaar - BBT vgtg- Gebruik van kleurenmengsysteem: De aanschaf van een kleurenmengsysteem wordt rendabel geacht als er gewerkt wordt met regelmatig wisselende kleuren in kleine hoeveelheden en bij een verbruik > 2.000 l/jaar in blikken tot ca. 25 liter - BBT vgtg
8 - Beperking van lakresten bij kleurwisseling - BBT ja- Beperking van lakresten bij productwisseling - BBTja
9 - Gebruik van bovenbekerspuitpistool i.p.v. onderbekerspuitpistool: Zie toepasbaarheid (§ 4.2, 18)). Bij kleinere productievolumes- BBT ja- High volume low pressure (HVLP) spuiten: Zie toepasbaarheid (§ 4.2, 18)). Lakmateriaal dat met een HVLP-pistool is gespoten, kan na droging een lichte spuitstructuur hebben. Bij grondmaterialen is dit geen probleem, daar deze na droging veelal worden geschuurd, doch bij aflak kan dit een bezwaar zijn.- BBT ja- Airless spuiten en air-assisted of airmix spuiten- BBT ja- Elektrostatisch spuiten: Zie toepasbaarheid (§ 4.2, 18)) - BBT vgtg- Warm spuiten: Zie toepasbaarheid (§ 4.2, 18)) - BBT ja- Walsen: Zie toepasbaarheid (§ 4.2, 18)) - BBT ja- Gieten: Zie toepasbaarheid (§ 4.2, 18)) - BBT ja- Dompelen: Zie toepasbaarheid (§ 4.2, 18)) - BBT ja- Vacuí¼m coaten: Zie toepasbaarheid (§ 4.2, 18)) - BBT ja- 'Flowcoaten': Zie § 3.4.1 g). Schuimvorming door aanwezigheid van tensio-actieve stoffen in lakken en vorming van luchtbellen in bedekkingslaag als gevolg hiervan en over het algemeen een matige afwerkingskwaliteit + Zie toepasbaarheid (§ 4.2, 18)) - BBT vgtg
10 - Toepassing van terugwinscherm/vlakspuitautomaat met terugwinband: Zie toepasbaarheid (§ 4.2, 19)). De techniek is technisch haalbaar voor zover voldaan wordt aan de gestelde kwaliteitseisen - BBT vgtg- Toepassing van condenswand/koellakwand: De techniek is technisch haalbaar voor zover voldaan wordt aan de gestelde kwaliteitseisen. - BBT nee- Toepassing van lakgordijn: Zie toepasbaarheid (§ 4.2, 19)). De techniek is technisch haalbaar voor zover voldaan wordt aan de gestelde kwaliteitseisen. - BBT vgtg- Toepassing van membraanfiltratie: De techniek is technisch haalbaar voor zover voldaan wordt aan de gestelde kwaliteitseisen. - BBT nee- Toepassing van ontklevingschemicalií«n - BBT nee- Toepassing van poederterugwininstallatie: Zie toepasbaarheid (§ 4.2, 19)). De techniek is technisch haalbaar voor zover voldaan wordt aan de gestelde kwaliteitseisen. - BBT vgtg
11 - Gebruik van (licht) vervuilde reinigingsmiddelen (spoelthinner) als verdunningsmiddel voor solventgedragen lakken: De techniek is technisch haalbaar voor zover voldaan wordt aan de gestelde kwaliteitseisen + Zie toepasbaarheid (§ 4.2, 23)) - BBT vgtg- Regeneratie en hergebruik van vervuilde reinigingsmiddelen (spoelthinner)- Intern: Zie toepasbaarheid (§ 4.2, 23)) + De aanschaf van een solventregenerator wordt rendabel geacht bij een verbruik > ca. 80 l/maand. - BBTvgtg- Regeneratie en hergebruik van vervuilde reinigingsmiddelen (spoelthinner)- Extern: Zie toepasbaarheid (§ 4.2, 23)). - BBT vgtg
12 Zie toepasbaarheid (§ 4.2, 24))
13 Zie toepasbaarheid (§ 4.2, 25))
14 De techniek wordt economisch haalbaar geacht bij aankoop van nieuwe of vervanging van oude installaties
15 De techniek wordt economisch haalbaar geacht bij aankoop van nieuwe of vervanging van oude installaties
16 De techniek wordt economisch haalbaar geacht bij aankoop van nieuwe of vervanging van oude installaties
17 De techniek wordt economisch haalbaar geacht bij aankoop van nieuwe of vervanging van oude machines (motoren)
18 Een frequentiegestuurde regeling wordt toegepast als de machine (motor) een wisselend vermogen moet leveren of als de machine regelmatig een vermogen onder zijn maximum vermogen moet leveren. Een frequentiegestuurde regeling is echter niet toepasbaar op elk type motor. De techniek wordt economisch haalbaar geacht bij aankoop van nieuwe of vervanging van oude machines (motoren).
19 De technische haalbaarheid van de techniek is afhankelijk van de situering van de compressor
20 Een frequentiegestuurde compressor wordt toegepast als de compressor een wisselende hoeveelheid perslucht moet leveren of als de compressor regelmatig op een vermogen onder zijn maximum vermogen moet draaien.De techniek wordt economisch haalbaar geacht bij aankoop van nieuwe of vervanging van oude machines (compressoren).
21 De techniek wordt economisch haalbaar geacht bij aankoop van nieuwe of vervanging van oude machines (compressoren)
22 De techniek wordt toegepast bij (gelijktijdige) warmtebehoefte
23 In het algemeen wordt het rendabel geacht pneumatisch gereedschap ouder dan tien jaar, m.u.v. pneumatisch gereedschap dat nauwelijks wordt gebruikt, te vervangen
24 Persluchtsystemen worden vaak geí¯nstalleerd omwille van de explosieveiligheid
25 - Afzuiging aan bron - BBT ja- Groepering van machines: De techniek wordt toegepast bij een verschillend gebruik van machines of bij gebruik van machines met een verschillende capaciteit. De techniek wordt economisch haalbaar geacht bij aankoop van nieuwe of vervanging van oude machines. - BBT vgtg- Gebruik van automatische geregelde afsluitkleppen: De techniek wordt economisch haalbaar geacht bij aankoop van nieuwe of vervanging van oude machines. - BBT vgtg- Gebruik van gesloten schuiven bij opstarten: De techniek wordt toegepast als de luchtinlaatopeningen van de afzuiginstallatie voorzien zijn van afsluiters (schuiven). - BBT ja- Gebruik van gewijzigde riemoverbrengingen: Het afgezogen luchtdebiet mag enkel verlaagd worden rekening houdend met de beperkingen van veiligheid (explosiegevaar van houtstof bij onvoldoende afzuiging) en onderhoud (afzettingen van houtstof in bochten bij te lage afzuigsnelheid). - BBT ja- Gebruik van frequentiegestuurde ventilatoren: Het afgezogen luchtdebiet mag enkel verlaagd worden rekening houdend met de beperkingen van veiligheid (explosiegevaar van houtstof bij onvoldoende afzuiging) en onderhoud (afzettingen van houtstof in bochten bij te lage afzuigsnelheid). Een frequentiegestuurde ventilator wordt toegepast als de ventilator een wisselende hoeveelheid lucht moet afzuigen of als de ventilator regelmatig op een vermogen onder zijn maximum vermogen moet draaien. De techniek wordt economisch haalbaar geacht bij aankoop van nieuwe of vervanging van oude machines. - BBT vgtg
26 De hoeveelheid afzuiglucht die kan gerecirculeerd worden is afhankelijk van de hoeveelheid fijn stof in de afzuiglucht. Een grote hoeveelheid fijn stof ontstaat bij bewerkingen zoals frezen en schuren, vooral bij de bewerking van harde houtsoorten. Om een te hoge concentratie stof in de werkruimte te voorkomen, kan de recirculatielucht gemengd worden met verse (buiten)lucht.Bij recirculatie van afzuiglucht mogen geen gevaarlijke stoffen, gassen of dampen worden gerecirculeerd.Bij filtratie van afzuiglucht is van belang dat, naarmate de lucht met fijn stof beter wordt gefiltreerd, het energieverbruik toeneemt. Het kan zelfs zo zijn dat de warmteterugwinning teniet wordt gedaan door de benodigde hoeveelheid energie voor de filtratie.
27 - Voor houtbewerkingsruimten kan warmteterugwinning interessant zijn bij bedrijven waar de afzuiglucht niet wordt gerecirculeerd, de temperatuur in de houtbewerkingsruimte minimaal 16°C is en de gebruikstijd van de warmteterugwinningsinstallatie groter dan 1.500 uur per jaar is;- Voor kantoorruimten, toonzalen, ... kan warmteterugwinning interessant zijn indien het ventilatiedebiet groter is dan 1.000 m³/uur, de temperatuur in de ruimten minimaal 20°C is en de gebruikstijd van de warmteterugwinningsinstallatie groter dan 1.500 uur per jaar is;- Bij bedrijven die het eigen resthout stoken t.b.v. ruimteverwarming is warmteterugwinning meestal niet rendabel.
28 De techniek wordt economisch haalbaar geacht bij aankoop van nieuwe of vervanging van oude machines en bij grotere afzuigsystemen
29 De techniek wordt toegepast bij verlijming van relatief dunne plaatmaterialen
30 De techniek wordt toegepast bij bedrijven waar het volledige atelier regelmatig op temperatuur wordt gehouden enkel in functie van een beperkte zone met te drogen verlijmde werkstukken
31 Het drogen van lijm m.b.v .microgolven wordt volgens TCHN maar op één plaats in Vlaanderen toegepast en is ontwikkeld voor de vervaardiging van raamprofielen. De maximale doorgang van de stukken is 15 cm. Deze techniek is niet geschikt voor het drogen van grotere stukken of vlakke platen. Voor grotere stukken worden enkel hoogfrequente golven gebruikt
32 De techniek wordt enkel voor nieuwe installaties economisch haalbaar geacht. Het meest milieuvriendelijke alternatief is het toepassen van een type autoclaaf die beide processen integreert
33 In geval watergedragen producten (anorganische zouten en emulsies) is het BBT om de opgevangen producten na zuivering te hergebruiken.
34 Een evenwaardige techniek is het voorzien van een vloeistofdichte ondergrond lager geconstrueerd dan het grondniveau. Dit is enkel toepasbaar bij nieuwe installaties
35 Natuurlijke fixatie vereist geen energie. Bij warmeluchtfixatie is het energieverbruik lager dan bij stoomfixatie.
36 - Hergebruik van waswater bij natte elektrofilters - BBT ja- Gebruik van afvalwater van reiniging van belijmingsapparatuur (reinigingswater) als verdunningswater bij aanmaak van watergedragen lijm: De techniek is technisch haalbaar voor zover voldaan wordt aan de gestelde kwaliteitseisen - BBT vgtg- Hergebruik van waswater bij waterschermen (natte filters) - BBT ja- Gebruik van reinigingsapparaat met gesloten watercircuit - BBt ja
37 De techniek wordt niet economisch haalbaar geacht voor de bestaande installaties (indirecte drogers) in Vlaanderen (2). Deze indirecte drogers worden immers slechts ca. één dag per week gebruikt voor het drogen van vlaslemen voor de productie van vlasleemplaten
38 Er zijn, in Europa, geen voorbeelden van toepassing (van SCR) bij directe drogers gekend. Technische beperkingen zijn de lage temperatuursrange, de mogelijkheid op verstopping, vergiftiging van de katalysator
39 test voetnoot els
40 * Gebruik van watergedragen lakken: Zie toepasbaarheid (§ 4.6, 11)) (nog niet in alle kleuren beschikbaar). Zie toepasbaarheid (§ 4.6, 11)). De toepassing van watergedragen lakken op hout met een open nerfstructuur, bv. eik, kan aanleiding geven tot kwaliteitsproblemen, bv. opruwing. In de meeste gevallen kunnen deze problemen evenwel verholpen worden. Zo kan opruwing verholpen worden door, voor het aanbrengen van de watergedragen lak, eerst een solventgedragen lak aan te brengen. Deze en andere praktische tips zijn opgenomen in bijlage 6. - BBT vgtg* Gebruik van poederlakken: Zie toepasbaarheid (§ 4.6, 11)). - BBT ja* Gebruik van UV-lakken: Zie toepasbaarheid (§ 4.6, 11)). - BBT ja
41 Zie toepasbaarheid (§ 4.6, 17)).
42 * Aanpassen van procesomstandigheden bij persen van plaatmaterialen met formaldehydehoudende lijmen - BBT ja* Gebruiken van ureumformaldehyde (UF) lijmen met aangepaste formulering: De ratio (in geval van ureumformaldehyde (UF) lijm, F:U ratio) kan verlaagd worden tot op een niveau waarbij de eigenschappen van de lijm en plaatmaterialen nog aanvaardbaar zijn - BBT ja* Toevoegen van additief dat vrije (en dus emitteerbare) formaldehyde bindt ('scavengers') bij gebruik van formaldehydehoudende lijmen: Er zijn diverse scavengers en applicatiemethoden, elk met hun specifieke voor- en nadelen. De scavengers worden op maat van een bedrijf gekozen (en in zijn in een aantal gevallen zelfs "tailer-made") dit om te kunnen voldoen aan de specifieke vereisten van de installatie en de specifieke vereisten van het eindproduct (bv. spaanplaat). - BBT ja* Gebruiken van "low emitting" lijmB.v. Gebruik van MUF-lijm: Zie toepasbaarheid (§ 4.6, 19)). Gericht op specifieke nichemarkt (vocht-/waterwerende formaldehyde-arme plaatmaterialen) - BBT vgtg* Gebruiken van alternatieve, formaldehyde-vrije lijmB.v. Gebruik van natuurlijke lijm - BBT nee* Gebruiken van alternatieve, formaldehyde-vrije lijmB.v. Gebruik van MDI-lijm: Mits de nodige voorzorgsmaatregelen is het mogelijk om blootstelling van werknemers aan MDI te voorkomen (cfr. Norbord - Genk). Zie toepasbaarheid (§ 4.6, 19)). Gericht op specifieke nichemarkt (vocht-/waterwerende formaldehyde-vrije plaatmaterialen). - BBT vgtg
43 - Goederen uit stuifklasse s1 en s3 : O.a. houtstof en gedroogde spaanders vallen hieronder. - BBT ja- Goederen uit stuifklasse s2, s4 en s5: De evaluatie van het milieuvoordeel en de economische haalbaarheid (kostenhaalbaarheid en kosteneffectiviteit) kan enkel worden uitgevoerd op bedrijfsniveau. De evaluatie is sterk afhankelijk van de opslaghoeveelheden, maar ook van de lokale omstandigheden. - BBT vgtg- En minimaliseren van openingen: - BBT ja- En afzuigen en filteren van verplaatste lucht: De evaluatie van het milieuvoordeel (enkel milieuvoordeel indien na minimalisering van openingen, nog verspreiding van stof optreedt) en de economische haalbaarheid (kostenhaalbaarheid en kosteneffectiviteit) kan enkel worden uitgevoerd op bedrijfsniveau. - BBT vgtg
44 - Aanpassen van opslaghopen (aantal hopen, hellingsgraad, orií«ntatie): - BBT ja- Aanleggen van windreductieschermen: - BBT ja- Bevochtigen/benevelen van opslaghopen (afhankelijk van meteorologische omstandigheden en dus vnl. bij droog en winderig weer): Het bevochtigen/benevelen van opslaghopen is enkel technisch haalbaar bij een temperatuur > - 5° C. - BBT vgtg- Afdekken van opslaghopen: Het afdekken van opslaghopen is enkel technische haalbaar voor relatief kleine opslaghopen, die geruime tijd niet bewerkt moeten worden - BBT vgtg
45 De investeringskost voor een vacuí¼mdrukinstallatie is groter dan voor een drenkbak, maar is haalbaar voor professionele bedrijven
46 Vaak is de geurintensiteit bij woningen van derden zodanig laag dat kan worden gesproken van de 'nestgeur' van een bedrijf. Bij een dergelijke lage geurconcentratie is een voorziening zoals het binnen (inpandig) opslaan van hout in redelijkheid niet te verlangen
47 De maatregelen ter voorkoming en beperking van geluids- en trillingshinder beschreven in § 4.8, 1) zijn maatregelen waarvan het milieuvoordeel (over het algemeen) enkel tegen de kosten opweegt in geval van lokale hinder