Voorzien en aanduiding van veiligheidszonering

Beschrijving

Een veiligheidszone is een afgebakend gebied binnen de grenzen van de exploitatie waarbinnen maatregelen genomen zijn om de risico’s op een explosie tot een minimum te beperken, en waarbinnen explosieveilig materieel gebruikt moet worden. Een veiligheidszone wordt gecreëerd door ervoor te zorgen dat alle niet-essentiële aanwezigheid van personeel en activiteiten zich buiten de visueel aangeduide veiligheidszone bevindt. Hierdoor wordt een zone zonder potentiële ontstekingsbronnen gecreëerd en wordt, naast de kans op een ontsteking, ook de kans op menselijke en materiële schade ten gevolge van blootstelling aan brand na een ontsteking gereduceerd. De specifieke voorwaarden hieromtrent worden beschreven in de ATEX-richtlijn.

De specifieke maatregelen die binnen een veiligheidszone genomen worden om de risico’s op explosie te minimaliseren, gaan bijvoorbeeld over het voorzien van equipotentiaalverbindingen om installaties binnen de veiligheidszone te beschermen tegen statische elektriciteit (zie ook Potentiaalverschillen tussen installatieonderdelen voorkomen). De ATEX-richtlijn daaraan gelinkte normen bieden hiervoor en voor andere meer specifieke maatregelen een kader.

Titels 5.2 en 5.3 van ISO 16924 handelen over veiligheidsmaatregelen (explosie en vuur), specifiek voor LNG-afleverinstallaties.

Binnen een gezoneerd gebied is:

• het verboden te roken;
• de aanwezigheid van open vuur verboden;
• de aanwezigheid van voorwerpen met een oppervlaktetemperatuur van meer dan 300 °C (573 K) verboden;
• de aanwezigheid van verbrandingsmotoren, machines en andere toestellen verboden, tenzij de uitvoering van deze apparaten voldoet aan de Europese wetgeving voor toepassing in explosieve gebieden en geschikt is voor de desbetreffende zone;
• ingeval verdeling naar schepen, geen ander schip aangemeerd in de veiligheidszone;
• staan elektronische toestellen af, of zijn ze op een veilige (lage) spanning gezet (bv. zenders of radars bij schepen) (HVA, 2016).

Tijdelijk werken met deze apparaten is toegestaan als de gebruiker specifieke regels volgt volgens ATEX 137.

Voor afleverinstallaties aan schepen geldt specifiek dat alle openingen en luchtinlaten in de veiligheidszone worden afgesloten tijdens een overslagproces.

Veiligheidszones zijn daarentegen niet te verwarren met beveiligingszones. Beveiligingszones maken deel uit van de eerste beschermingslaag, zoals dit in de filosofie van het vlinderdasmodel genoemd wordt. Het is een, al dan niet visueel afgebakende, zone in buurt van de afleverinstallatie. In de praktijk gaat het om de terreingrenzen van de exploitatie, de reikwijdte van het verkeersplan, camera’s, … Ze worden gebruikt om de waarschijnlijkheid van LNG-vrijzetting veroorzaakt door externe invloeden, zoals een botsing tussen schip/vrachtwagen en een LNG-voerende leiding van de samenbouw, te verkleinen. Deze beveiliging wordt geborgd door het bewaken van het voer- en vaartuigverkeer en andere activiteiten in deze zone, en/of door afscherming van installatieonderdelen, bv. met hekwerk of een muur of wand.

Toepasbaarheid

“Het instellen van een veiligheidszone is een maatregel die genomen wordt bij ship-to-ship of truck-to-ship bunkeroperaties, omdat deze activiteiten op verschillende locaties binnen een haven kunnen plaatsvinden. Op een vast tank- of bunkerstation wordt voorafgaand aan de vergunning een risicoanalyse uitgevoerd en is het instellen van een veiligheidszone tijdens het doorvoeren van de activiteit aldus niet meer aan de orde.” (Luc Vandebroek, persoonlijke communicatie, 2 december 2015).

Het bepalen en aanduiden van een veiligheidszone is altijd toepasbaar, dus ook bij tijdelijke en verplaatsbare installaties.

Een beveiligingszone is van toepassing op elk type LNG-samenbouw, aangezien elke installatie aanrij- of aanvaargevoelige installatieonderdelen heeft.

Figuur 24: Aanduiding van de veiligheidszone op het truck-to-ship-bunkerstation in Antwerpen

Voordeel voor milieu/veiligheidsniveau

Het doel van een veiligheidszone is de waarschijnlijkheid verlagen van de ontsteking van accidenteel vrijgekomen aardgas. Indien er toch een LNG-vrijzetting zou plaatsvinden, kan een veiligheidszone de kans op een ontsteking van het vrijgekomen gas verminderen. De veiligheidszone verkleint an sich de kans niet, maar aan de zonering zijn maatregelen verbonden die dat wel doen. Zo worden strenge eisen gesteld aan ontstekingsbronnen die zich binnen de veiligheidszone bevinden. In die zin is een veiligheidszone dus een indicatie van een gebied waarbinnen specifiek genomen maatregelen vereist zijn om ontsteking van vrijgekomen aardgas te voorkomen. Het zijn preventieve veiligheidsmaatregelen in de tweede lijn (tweede beschermingslaag, zie ook veiligheidsaspecten) (Blikom, 2013).

Ontstekingsbronnen kunnen elektrische installaties zijn. In een zogenaamd ‘zoneringsdossier’ wordt beschreven waaraan de elektrische installaties moeten voldoen in de afgebakende zones die volgens de zoneringsplannen met signalisatie (bv. gele lijn) worden aangeduid.

Er zijn echter nog andere ontstekingsbronnen mogelijk die in het Explosieveiligheidsdossier (conform boek III, titel 4 van de codex over welzijn op het werk) moeten beschreven worden. Daarvoor is het conform het boek III, titel 4 van de codex over welzijn op het werk eveneens verplicht om ontstekingsvoorkomende maatregelen te nemen. In EN1127-1 worden er 13 types ontstekingsbronnen beschreven.

Financiële aspecten

De kostprijs van een veiligheidszone zit vooral in het verplicht gebruik/installatie van EX-materiaal erin. De eigenlijke aanduiding ervan kost relatief weinig geld. Daarnaast is echter ook toezicht op naleving nodig (zie ook Voorzien van maatregelen voor toezicht & toegang(controle)), is het een onderdeel van periodiek onderhoud en toezicht, en is er ook ruimte en dus grond voor nodig. Deze aspecten dragen ook bij tot de prijs van de zone.