Geluids- en trillingsarm materieel gebruiken

Beschrijving

Eerst en vooral dienen bouw- en sloopmachines die in de Europese Unie op de markt worden gebracht te voldoen aan de geluidsgrenswaarden vastgelegd in de Europese richtlijn 2000/14/EG inzake de harmonisatie van de wetgevingen der lidstaten betreffende de geluidsemissie in het milieu door materieel voor gebruik buitenshuis van 8 mei 2000 en de Belgische omzetting in het Koninklijk Besluit van 6 maart 2002. Wanneer een aannemer of particulier machines gebruikt die onder deze richtlijn vallen, kunnen we er dus vanuit gaan dat deze relatief geluidsarm zijn.

De lijst van materieel waarvoor er grenswaarden worden vastgelegd dekt echter niet de volledige markt van bouw- en sloopmachines af. Bepaalde types van machines zijn (nog) niet opgenomen en voor bepaalde machines is er een vermogensdrempel ingesteld, waarboven de richtlijn niet van toepassing is. Daarnaast zijn er fabrikanten die machines aanbieden die nog stiller zijn dan deze die juist de vastgelegde geluidsgrenswaarden respecteren. Tot slot houdt de richtlijn geen rekening met veroudering van machines en eventuele wijzigingen die aan het materieel worden aangebracht.

Dit alles maakt dat een aannemer of particulier toch nog vaak de keuzevrijheid heeft voor een stille of luidere variant van een bepaalde machine. Bij aankoop van een nieuwe machine kan deze keuze gemaakt worden door de technische eigenschappen, waarin meestal het geluidsvermogen vermeld wordt, te gaan vergelijken.

Verder kan men, bij keuze van de meest geluidsarme machines, rekening houden met het ontwerp of engineering van de machine (actieve onderdelen) en de aangebrachte geluidsreducerende componenten (passieve onderdelen) van de machine.

Om geluid afkomstig van actieve onderdelen van machines te reduceren, is het belangrijk de juiste keuze te maken inzake (Dittrich et al., 2007):

• Het stilste werkingsprincipe (bijvoorbeeld hydraulisch vs pneumatisch, elektrische motor vs verbrandingsmotor);
• De stilste onderdelen en afmetingen;
• Toerental en operationele condities;
• Trillingsdemping en montagevoorschriften;
• Afsluiting en afscherming.

Deze eigenschappen kunnen dan worden aangevuld met ‘akoestische instrumenten’ zoals omkastingen en dempers (zie techniek 'trillingsreducerende schermen'), geluidsabsorberende materialen, geluidsisolatie, trillingsisolatoren en schok- en trillingsabsorbeerders.

Tot slot kan er in beperkte mate geluid gereduceerd worden door te letten op de inrichting, geometrie en bewegingsrichting van de onderdelen. (Dittrich et al., 2007)

De aankoop van geluidsarme machines kan worden opgenomen in het aankoopbeleid van een bouw- of verhuurbedrijf, of het gebruik ervan kan worden opgenomen in het lastenboek van de opdrachtgever.

Omdat veroudering van machines kan gepaard gaan met een verhoging van het geluidsniveau, is het ook van belang machines goed te onderhouden (zie 4.2.14) en/of tijdig te vervangen door nieuwe, geluidsarmere machines, zeker wanneer gewerkt moet worden in situaties waar geluidshinder verwacht kan worden.

Wanneer materieel geluidsarm wordt uitgerust, zorgt dit ook voor een beperking van de verspreiding en waarneming van trillingen in de omgeving waar het gebruikt wordt. Voor kleiner bouw- en sloopmaterieel ligt de algemene focus wat trillingen betreft op het beperken van blootstelling van de gebruiker. Er is, in tegenstelling tot het geluidsvermogen van machines, geen verplichte weergave van het niveau van de mechanische trillingen die een toestel genereert. Sommige leveranciers of producenten zullen deze informatie echter wel ter beschikking stellen van hun klanten.

Elektrisch aangedreven machines

Een elektrisch aangedreven machine zal voor minder hinder zorgen dan dezelfde machine met verbrandingsmotor. Daarenboven neemt de beschikbaarheid van elektrische varianten van (kleine) bouw- en sloopmachines toe, als gevolg van de verbeterde batterijperformantie en de lagere prijs van batterijaangedreven machines. (Dittrich et al., 2016).

Tal van machineconstructeurs bieden al elektrische varianten aan of zijn bezig met de ontwikkeling ervan (zie 7.1.3 elektrische bouwmachines).

Toepasbaarheid

Algemeen toepasbaar bij bouw- en sloopactiviteiten waar machines gebruikt worden, al worden de keuzeopties van geluids- en trillingsarm materieel bepaald door het marktaanbod.

Menig bouw- of sloopmaterieel is beschikbaar met elektromotor. Denk aan compressoren, hydraulische apparatuur (bijvoorbeeld sloophamer, sloopschaar, heiblok,..), funderingsmachines (bijvoorbeeld trilblokken of indrukmachines) en pompen en bijna alle kleine machines die handmatig gebruikt worden (bijvoorbeeld boormachines, slijpschijven,…). Inzetbaarheid hangt af van de gevraagde (piek)vermogens en de vereiste batterijcapaciteit en autonomie.

Hoe ver men gaat met het gebruik van geluids- en trillingsarm materieel, kan afgestemd worden op de aard van de werken die worden uitgevoerd en de daarbij horende potentiële geluidshinder. Doorgaans zal deze maatregel geïnitieerd worden door de regelgevende overheid of de opsteller van het lastenboek.

Milieuvoordeel

• Geluidsreductie, die gepaard gaat met minder trillingen.
• Lagere geluids- en trillingsniveaus kunnen samengaan met een lagere energieconsumptie en minder luchtemissies (bijvoorbeeld bij keuze voor elektrisch aangedreven machine in plaats van dezelfde machine met verbrandingsmotor).
• Hybride-aangedreven machines zijn energie-efficiënter.
• Personeel wordt minder blootgesteld aan geluid en trillingen, wat gezondheidsvoordeel met zich meebrengt

Financiële aspecten

De aankoop van stillere machines zal vaak duurder zijn dan de aankoop van standaardmachines, omdat er hogere onderzoek- en ontwikkelingskosten mee gepaard zijn gegaan. Echter zal onderzoek en ontwikkeling van stillere machines ook gepaard gaan met andere productverbeteringen, zoals toegenomen gebruikerscomfort en een lager energieverbruik (Dittrich et al., 2007), waardoor de hogere investeringskost gecompenseerd kan worden. Daarnaast is er een huur- en leasemarkt van bouwmaterieel, waar geluids- en trillingsarm materieel sneller doorgang kan vinden gezien de rotatie daar hoger is. Voor deze verhuurbedrijven kan het ook vanuit economisch standpunt interessant zijn dit type materieel aan te bieden, vanwege het potentiële concurrentievoordeel wanneer een opdrachtgever bijvoorbeeld vraagt dat er met geluids- en trillingsarm materieel gewerkt wordt.

Machines met elektromotor zijn doorgaans duurder dan hun varianten met verbrandingsmotor, al wordt het prijsverschil kleiner (Dittrich et al., 2016). Het is daarbij relevant de totale eigendomskosten te vergelijken.